Milliyet İlkler Ansiklopedisi

İLK REKLAM ŞİRKETİ

Resmi kayıtlara göre, bilinen en eski reklam

şirketi, 1786 yılında, Londra'da kuruldu. Şirketin

sahibi William Tayler, özellikle yerel basında

sayısız ilan yayınlattı. İlk ilan metinleri,

genellikle "duyuru" biçimindeydi. 1809 yılından

itibaren reklam ajansları, metinlerde vurucu

sloganlara yöneldiler. Bu akımı ilk başlatan

metin yazarı ise James White'ın reklam

ajansında çalışan Charles Lamb oldu. Lamb'

in yazdığı ilk orijinal reklam metninde, bir eşya

piyangosunun tanıtımı yapılıyordu. 1880'

lerden itibaren gazete ilanlarında, biçim olarak

da yaratıcı zekânın ürünleri sergilenmeye

başlandı. 1889'da İngiltere'de Thomas Smith,

kurduğu reklam ajansını "yaratıcı metin ve

mizanpaj kuruluşu" olarak tanımlıyordu.

Amerika'da J. Ayer tarafından kurulan reklam

ajansı, ilk metin yazarını 1892, ilk grafikeri

ise 1898 yılında kadrosuna aldı.

İLK HAVADAN İLAÇLAMA

Tarım ürünlerini zararlılardan korumak

için ilk havadan ilaçlamayı 3 Ağustos 1921 günü

Teğmen John B. Macready ABD'de, Ohio'nun

Troy yöresinde gerçekleştirdi. Dünya

yükseklik rekorunun da sahibi olan Teğmen

Macready, Ohio Tarımsal Deneyler İstasyonu

adına, Curtiss JN6 tipi uçağıyla 24 dönümlük

bir katalpa ormanını ilaçladı. Yerden

yaklaşık 10 metre yüseklikte giden uçaktan boşaltılan

80 kilo toz kurşun arsenatla, 4 bin 815

ağaç ilaçlanmış oldu. Bu ilaçlama işlemi, bir

dakikadan bile daha az sürmüştü.

İki gün sonra, bu projenin fikir babası

olan Ziraat Mühendisi C.R. Nellie, ağaçlar

üzerinde bir inceleme yaptı ve katalpa ağaçlarına

büyük ölçüde zarar veren böceklerden

yalnızca yüzde birinin sağ kaldığını saptadı.

Ticari amaçlı ilk tarımsal ilaçlama şirketi

ise, ABD'nin Georgia eyaletinde C.E. Woolman

tarafından 1925 yılında kuruldu. Daland

Dustters İnc. adlı bu şirket, Petrel türü tek

uçağı ile boşalttığı kalsiyum arsenat sayesinde,

Georgia'daki pamuk tarlalarını büyük ölçüde

zararlılardan kurtardı.

HAVADAN İLK PROPAGANDA

Havadan yapılan ilk propaganda, 1806 yılı

Mayıs ayında gerçekleştirildi. İngiliz Donanması'nın

komutanları, 10. Dundonald Dükü

Amiral Thomas Cochrane'den, Fransız halkına

seslenen bazı bildirilerin dağıtılmasını istediler.

Donanma Komutanlığı, söz konusu

bildirilerin İngiliz kıyılarında avlanan Fransız

balıkçılarına verilmesini ve kendilerinden bu

bildirileri yurttaşlarına dağıtmalarının istenmesini

öneriyordu. İngiliz Cochrane ise, Fransız

balıkçılarının, düşmanları tarafından

ellerine zorla tutuşturulan kâğıtları, kendi

yurttaşlarına ileteceklerine hiç inanmıyordu.

Bu yüzden, teslim edilen emanetleri, Fransa'ya

ulaştırmak için başka bir yöntem aramaya

başladı. Daha önceki yıllarda, Kraliyet

Donanması'ndan "Pallas" adlı geminin güvertesinde

uçurduğu dev uçurtmalarla, teknenin

hızını artırabilmek için bazı deneyler

gerçekleştirmişti. Bu deneyler ona esin kaynağı

oldu ve küçük uçurtmalar yaptırttı. Bildiriler,

bu uçurtmaların kuyruklarına düğümlendi.

Gemi, Fransız sahillerinde dolaşmaya başladı.

Belirli aralıklarla, uçurtmaların ipleri bırakıldı

ve böylece İngilizlerin bildirileri, Fransız

sahillerine ulaşmış oldu.

Dünyanın ilk resimli ilam, 1887 yılında İngiltere'nin Manchester

kentinde The Parrot adlı gazetede yayınlandı.

İLK RESİMLİ İLAN

Basın tarihinde ilk resimli ilan, 11 Kasım 1887

günü İngiltere'nin Manchester kentinde yayınlanan

İngiliz "The Parrot" adlı yerel gazetede

çıktı. Bu ilanda "Harrison Patent" dikiş

makinelerinin tanıtımı yapılıyordu. Siyahbeyaz

yarım ton verilerek basılan fotoğraf,

Pratt and Co. adlı reklam şirketi tarafından

çekilmiş, ilan da aynı şirket tarafından hazırlanmıştı.

http://groups.google.com/group/merakediyorum

KÜRTAJA İZİN VEREN İLK ÜLKE

Sovyetler Birliği, kürtaja izin veren ilk ülkedir.

Bu ülkede, !920 yılında, çocuk aldırmak

yasal olarak serbest bırakıldı. Ancak, tüm

kadın-doğum doktorlarına birer genelge gönderilerek,

hastalarını, özellikle ilk hamilelikleriyse,

ameliyattan vazgeçmeye ikna etmeye

çalışmaları istendi. Ancak, hamilelik iki buçuk

ayı geçmemişse, doktorun, hastanın arzusuna

karşı çıkması olanaksızdı. Yani, son

söz annedeydi. Kürtajın serbest bırakılması

üzerine, Sovyetler Birliği'nde çocuk aldıran

annelerin sayısı hızla arttı. 1934 yılında, yalnızca

Rusya Sosyalist Cumhuriyeti'nde 700

bin kürtaj olayı kayıtlara geçti. Bu gelişmeden

endişe duyar, yetkililer, 1936 yılında yasada

yaptıkları bazı değişikliklerle, kürtaj için

bazı koşullar getirdiler. Buna göre, bir annenin

çocuğunu aldırabilmesi için, hamilelik nedeniyle

yaşamının "ciddi bir tehlike" altında

olması ya da bebeğin hastalıklı doğacağına

ilişkin bazı belirtiler bulunması gerekiyordu.

Bu koşullar, 1955 yılına kadar geçerliliğini korudu.

O yıl, Kürtaj Yasası'nda bazı değişiklikler

yapıldı. Bugün Sovyetler Birliği'nde,

resmi kayıtlara geçen yıllık kürtaj sayısı. 6 milyon

civarındadır.

Mediko-sosyal nedenlerle, kürtajı yasal hale

getiren ilk ülke ise, İzlanda'dır. 28 Ocak

1935 günü kabul edilen 38 sayılı yasaya göre,

eğer doğum annenin bedensel ya da ruhsal

sağlığı açısından ciddi tehlikeler taşıyorsa ve

hamileliğin ilk 28. haftası geçilmemişse, çocuk

alınabiliyor. Batı Avrupa'da, yine medikososyal

nedenlerle kürtajı yasal hale getiren pek

çok ülke, kendilerine İzlanda'daki uygulamayı

örnek almıştır.

UÇAKLA PROPAGANDA

Havadan, uçakla ilk propaganda, 1911-1912

yıllarında, Türk-İtalyan savaşı şırasında gerçekleşti.

İtalyan havacılık teşkilatı olan"Italian

Servizi Aeroriautici", Libya üzerinde iken

uçakla Tripolili Araplara seslenen, "Tripoli,

15 Ocak 1912" tarihli ve "Cavena" imzalı bildiriler

attılar. Bu bildirilerde, teslim olan herkese

bir "Napolyon altını" ile bir çuval

buğday ya da arpa vaat ediliyordu.

HAVADAN İLK ASKERİ İNDİRME

Havadan ilk savaş operasyonları, italyan

Ordusu'ndaki havacılık gönüllüleri tarafından

yine 1911-1912 yılları arasında Türk-İtalyan

savaşı sırasında, Libya üzerinde gerçekleştirildi.

Tripoli'ye gönderilen İtalyan hava birliğinde

(19 Kasım 1911), 10 subay, 29 er ve 9 uçak

vardı (2 Bleriot, 2 Etrich, 2 Henri Farman ve

3 Nieuport). Bu birlik, daha sonra birkaç Deperdussin

ve hava gemisi ile takviye edildi.

İtalyanların Libya'daki hava kuvvetleri, kısa

zamanda bir savaş uçağı taburu, bir hava gemisi

taburu (4 Mart 1912'de faaliyete geçti),

bakım ve onarım için bir fabrika ve deneysel

çalışmalar için bir laboratuvardan oluştu. Havacı

gönüllülerin görevleri ise, beş ana noktada

odaklanıyordu. Havadan keşif,

fotogrametri, topçulara hedef tayin etme, havadan

propaganda ve hava saldırıları. Görüldüğü

gibi, bu birlik hava kuvvetlerinin

günümüzdeki işlevlerinden yalnızca ikisini yerine

getiremiyordu: Son derece hafif plan

uçaklarla, asker ve cephane nakli mümkün değildi

ve havada başka uçaklarla savaş olanaksızdı.

Eğer o dönemde Türklerin de savaş

uçakları olsaydı, belki bu ikinci olasılık da gerçekleşebilirdi.

SAVAŞTA GÖREV YAPAN İLK UÇAK

Türk-İtalyan savaşı sırasında, Tripoli'deki

İtalyan Hava Kuvvetleri'nin komutanı Binbaşı

Piazza, 23 Ekim 1911 günü "Bleriot XI" türü

uçağıyla, Aziziye'deki Türk birliklerinin

üzerinde bir keşif uçuşu yaptı. Bu, bir savaşta

uçak tarafından yerine getirilen ilk görev

oldu.

SAVAŞTA YARALANAN İLK HAVACI

31 Mart 1912 günü. Tobruk'taki Arap siperlerini

bombalayan bir uçağın ikinci pilotu

Yüzbaşı Montu, yerden açılan bir ateşle vuruldu.

Teğmen Rossi kumandasındaki uçak,

yerden 600 metre yükseklikteyken, dört kurşun

yarası aldı ve bunlardan biri Yüzbaşı

Montu'ya isabet etti.

İLK HAVA SALDIRISI

1 Kasım 1911 günü, Teğmen Giulio Gavotti,

"Etrich" türü uçağıyla, Tripoli'den havalandıktan

sonra, Ain Zara'daki Türk mevzilerinin

üzerine, yaklaşık iki kiloluk "Citelli" tipi

bir bomba attı. Mevzilerin üzerinde dolaşıp

yaptığı tahribatı gördükten sonra, Tagiura

üzerine yöneldi ve yanındaki üç bombayı da

buraya fırlattı.

8

http://groups.google.com/group/merakediyorum

Üç gün sonra, Ain Zara'ya düzenlenen

ikinci bir hava saldırısı, Türklerin çok şiddetli

protestolarına neden oldu. İtalya, Cenevre

Konvansiyonu'na aykırı davranmakla suçlandı.

Havadan yapılan bombardımanın tahrip

gücü, yalnızca Türk ve İtalyan gazetelerinde

değil, tüm dünya basınında günün konusu

oldu.

İLK ESİR PİLOT

Libya'daki Türk-İtalyan savaşı sırasında, İtalyan

Hava Kuvvetleri'nden ölen olmadı. Ancak,

Teğmen Moizo, 11 Eylül 1912 günü

Nieuport türü uçağıyla Aziziye yakınlarında

zorunlu iniş yapınca, "savaş tarihinde esir

olan ilk pilot" unvanını kazandı. Tripoli'ye

ilk gelen pilotlardan biri olan Moizo, 11 aylık

görev süresi içinde 82 hava saldırısıyla birlikte

bir rekor kırmıştı.

SAVAŞTA ÖLEN İLK PİLOT

Savaş sırasında ölen ilk pilot, Bulgar M. Popoff

tur. Reuter's Ajansı'nın Sofya muhabiri,

Popoff'un, 3 Kasım 1912 günü Edirne

üzerinde bir keşif uçuşu yaparken, yerden

açılan ateş sonucu vurularak öldüğünü

bildirdi.

GEMİ ÜZERİNE İLK HAVA SALDIRISI

Bir gemi üzerine düzenlenen ilk hava saldırısı,

1913 yılında gerçekleşti. Ancak, aynı yıl

içinde meydana gelen iki olaydan, hangisinin

daha önce yaşandığına dair kesin kanıt yok.

Birinci Balkan Savaşı'nın sonlarına doğru,

Yunan Donanması'nda görevli "Farman" tipi

bir uçak, keşif uçuşu yaptığı sırada, Çanakkale

Boğazı'nda mevzilenmiş Türk gemilerinin

üzerine dört adet el bombası attı. Bu

olayın, Mayıs ayından önce meydana geldiği

sanılıyor. Aynı yıl içinde bir başka gemi bombalama

olayı da, Meksiko'da.General Carranza'nın,

General Huerta'ya karşı verdiği savaş

sırasında yaşandı. General Carranza'nın emrinde

Fransa doğumlu, ancak aslen Amerikalı

olan Lidier Masson adlı bir pilot vardı. "Tek

kişilik hava kuvveti" olarak bilinen Masson,

"Curtiss" tipi uçağıyla Guyamas Körfezi'nde,

Huerta'ya bağlı bir savaş gemisini bombaladı.

Masson, attığı patlayıcı maddelerin, tekneye

büyük ölçüde zarar verdiğini söyledi.

1914 yılında, Fransızlarla İspanyolların

Fas üzerinde gerçekleştirdikleri harekâtla,

1913 yılındaki İkinci Balkan Savaşı'nda da

uçakların kullanıldığım görüyoruz. İkinci Balkan

Savaşı'nın bir özelliği de, savaşan tarafların

hepsinin uçak kullanmış olmasıdır. 1914

Nisan'ında, Birinci Dünya Savaşı'nın patlamasından

birkaç hafta önce, Meksiko üzerine

gerçekleştirdikleri küçük bir harekât

sırasında, Amerikalılar da uçaklardan yararlandılar.

Curtiss tipi bir deniz uçağı ile iki Curtiss

uçan-gemisi, Birmingham ve Mississippi

uçak gemileriyle Vera Cruz'a gelerek, gemiden

kıyıya keşif uçuşları yaptılar.

İLK TELSİZ TELGRAF

Irak Posta Direktörü Douglas Gumbley, ilk

telsiz telgraf gönderen kişi olarak tarihe geçti.

Gumbley, 1933 yılı Şubat ayında, buluşunu

Londra'da kendi adına tescil ettirdi. Daha

sonra telsiz telgraf, posta amacıyla 15 Temmuz

1933'ten itibaren Irak Postanesi'nde kullanılmaya

başlandı.

UÇAKLA İLK UÇUŞ

Belirli bir güçle çalışan bir uçakla ilk uçuş, Orville

Wright tarafından 17 Aralık 1903 günü

saat 10.35'te 12 beygir gücündeki "Flyer-I"

ile, Kittyhawk'ta, Kil! Devil tepelerinde gerçekleştirildi.

Uçak, 12 saniye süren uçuşu sırasında,

yerden 4 metre yükseklikte, saatte 35

millik bir hıza ulaştı. Olayın görgü tanıkları,

Orville Wrihgt'ın kardeşi ve uçağı birlikte yaptıkları

Wilbur Wright ile beş sahil koruma görevlisiydi.

Aynı gün, üç uçuş daha yapıldı.

Bunların en uzunu 59 saniye sürdü ve Wilbur,

284 metre yol almayı başardı. Ertesi gün basın,

insanoğlunun havayla giriştiği bu mücadeleyi

"bir hafiflik örneği" olarak nitelendirip

vermedi. Olayı tüm İngiltere'ye duyuran, yalnızca

Daily Mail gazetesi oldu.

UÇAĞA PARAYLA BİNEN

İLK YOLCU

İngiltere'de 1911 yazında, Keith Prowse and

Co. adlı bir şirket, eğlenmek amacıyla uçağa

binmek isteyenleri, 2 İngiliz altını karşılığında

gezdiriyordu.

Belirli bir ücret karşılığında bir yerden bir

yere gitmek isteyen ilk yolcuyu ise, 17 Mayıs

1911 günü, J.V. Martin taşıdı. Martin, yolcusunu

G.W. Farman tipi uçağıyla, İngiltere'

nin Brooklands yöresinden Hendon'a götürdü.

http://groups.google.com/group/merakediyorum

Fırlatmalı pilot koltuklarının, İngiltere'de 1945yılı Ocak ayında

yapılan ilk deneylerine, Bernard Lynch adlı pilot, gönüllü

olarak katıldı.

İLK FIRLATMALI PİLOT

KOLTUĞU

Bu tür koltukların ilki, sıkıştırılmış hava ile

çalışıyordu ve 2 Nisan 1941 günü Rostock-

Marienehe seferini yapan Alman Heinkel He

280 jet savaş uçağına takıldı. İlk kullanımı ise

13 Ocak 1942 günü, Almanya'da Rechlin üzerinde

oldu. Şiddetli buzlanma nedeniyle uçağın

yere çakılacağını anlayan pilot Binbaşı

Schenk, 2 bin 625 metre yükseklikte koltuğunu

fırlatarak kurtulmayı başardı. "He 280"

tipinde tek olan bu uçağın yapımına, daha

sonra Messerschmitt tipi jet savaş uçakları tercih

edildiği için devam edilmedi.

Bir patlayıcı gücüyle havaya fırlayan ilk pilot

koltuğu ise, ilk kez 30 Temmuz 1943 günü

uçan İsveç yapımı Saab-21 türü uçağa takıldı.

Bu koltuk, daha sonraki benzerleri için de

ilham kaynağı oldu.

Fırlayan pilot koltuklarıyla üretilen ilk

uçak ise Heinkel He 162'dir. Bu uçak, ilk uçuşunu

6 Aralık 1944 günü yaptı ve 14 Nisan

1945 günü Alman Luftwaffe Birliği L/JGI'-

de hizmete girdi. Toz şarjlı balistik-katapult

tipi fırlayan koltuklar, toplam 116 uçağa monte

edildi. He 162'den önce geliştirilen Saab 21

ise, 1945 yılı Aralık ayına kadar İsveç Hava

Kuvvetleri'nde hizmete konmadı.

İLK HAVA SAVAŞI

Havada, iki uçak arasında gerçekleşen ilk savaşı,

15 Ağustos 1914 günü Reuter's Ajansı,

şu satırlarla dünyaya duyuruyordu:

"Dün bir Fransız uçağı, bir Alman uçağı

ile karşılaştı. Fransız pilot, Brovming'ini çekerek

ateş etmeye başladı ve Alman'ı kovaladı.

Alman havacı, karşı koymak yerine kaçmayı

tercih etti."

Taraflardan birinin ölümüyle sonuçlanan

ilk hava çatışması, 5 Ekim 1914'te yaşandı.

Fransız Hava Kuvvetleri'nin V 24 savaş birliğinde

görevli Joseph Frantz, Voisin tipi uçağıyla

düşman mevzileri üzerinde yaptığı keşif

uçuşundan dönerken, Almanlara ait bir Aviatik'le

karşılaştı. Frantz'ın teknisyeni Quenault,

derhal uçağın burnundaki Hatchkiss

marka makineli tüfeğin tetiğine sarıldı. Aviatik'teki

teknisyenin ise yalnızca tabancası vardı.

O, daha nişan alamadan Quenault, Hotchkiss'in

tüm mermilerini Aviatik'in üzerine boşalttı

ve Alman uçağı, havada parçalanarak

Fransız mevzilerinin gerisine düştü. Çatışmayı

yerden Fransızlar ve Almanlar da izliyordu.

Hepsi de daha iyi görebilmek için mevzilerinden

dışarı çıktılar. Havadaki bir çarpışma

sırasında ölen ilk havacılar olarak tarihe

geçen Almanların adları Wilhelm Sclienting ve

Fritz von Zangen'di. Ölü pilotun cebinden,

annesine hitaben yazılmış bir mektup çıktı. Bir

Fransız uçağı, bu mektubu en yakındaki Alman

havaalanına götürdü. Bu davranış, hava

savaşının ilk yıllarında bir "gelenek" haline

geldi. Zira o yıllarda, göklerde birbirleri ile düello

yapan "kahramanlar", insanca bazı erdemlerini

yitirmemişlerdi ve düşmanlarından

nefret etmiyorlardı.

KAÇIRILAN İLK UÇAK

Havacılık tarihinde kaçırılan ilk uçak, Cathay

Pasifik Havayolları Catalina'ya ait "Miss

Macao" adlı uçan-gemidir. 16 Haziran 1948

günü, Hong Kong'a gitmek üzere Macao'dan

havalanışından az sonra Wong-yu Man adlı

bir toprak işçisinin önderliğindeki bir grup

Çinli tarafından ele geçirildi. Korsanlar, yol-

10

http://groups.google.com/group/merakediyorum

cuları rehin almak istiyorlardı. Ancak, pilot

direndi. Korsanlar, silahlarını ateşlediler ve

uçak düştü. Kurtulan tek kişi ise, korsanların

lideri Wong-yu Man oldu. Önceleri kimse

onun korsanların başı olduğunu anlamadı.

Uçağın enkazındaki kurşun deliklerini bulan

polis, bir adamını Hong-Kong'daki hastanede

yatmakta olan \Vong-yu Man'ın yanındaki

yatağa yatırdı. Çok geçmeden, Wong-yu

Man'ın "çenesi düştü" ve tüm olup biteni yatak

komşusu "hasta"ya anlattı. Öyküyü tümüyle

barıda alan Hong-Kong polisi de,

gerekeni yaptı.

İLK UÇAK YOLCULUĞU

İçinde pilottan başka bir yolcuyla havalanan

ilk uçak, Wrihgt kardeşlerin "Wright Flyer

III" adlı uçakları oldu. 14 Mayıs 1909 günü,

Kittyhawk'ta, Wilbur Wright", Charles W.

Furnas'ı yanma alarak, 29 saniyede 656 metre

uçtu.

İLK KADIN UÇAK YOLCUSU

Uçağa binen ilk kadın, Fransız yontucusu Bayan

Therese Peltier'dir. Bayan Peltier, 8 Temmuz

1908 günü Fransa'da, Voisin yöresinde,

Leon Dalagrange tarafından uçağa alınarak

çok kısa bir süre gezdirildi.

İLK TURBO-JET

"Heinkei He-178" kot adıyla üretilen ve merkezkaç

akımlı motorla çalışan ilk turbo-jetin

planlan Dr. Hans von Ohain tarafından çizildi

ve ilk kez 24 Ağustos 1914 şafağında Erich

Warsitz kumandasında Almanya'da Rostock-

Marienehe arasında uçtu. Üç yıl sonra, daha

uzun bir mesafeyi katetti. Dr. Ohain, Heinkel'e,

1936'da katılmıştı. İlk turbo-jet motorunun

deneylerini de ertesi yıl yaptı. "He SI"

kot adlı bu motorun denemeleri, Alman Havacılık

Bakanlığı'ndan habersiz, gizli bir yörede

gerçekleştirildi. Alman resmi

makamlarının, He-178'den, 1939 Ekim'ine

kadar haberi olmadı.

İLK TURBO-JET İMALATI

Seri olarak üretilen ve savaş uçağı olarak kullanılan

ilk turbo-jet, "Messerschmitt Me

262A"dır. Bu uçak, ilk uçuşunu 18 Temmuz

1942 günü gerçekleştirdi. Üzerindeki Junkers

Jumo 004 motorlarıyla saatte 540 mil yapabiliyordu.

4 adet MK.10S 30 milimetrelik kısa

namlulu silahı vardı. İlk yapılan 13 adet A-I

savaş uçakları, Rechfeld ve Rechlin'deki deneme

merkezlerine gönderildi. 1944 yılı Mart

ve Nisan aylarına kadar gelişimleri sürdürüldü,

Mayıs ayında ise seri üretime geçildi. 1944

Haziran'ında, dünyanın "ilk jet savaş uçağı

filosu" Erprobungskommando EK 262, Lechfeld'de,

Werner Thierfelder'in komutasında

hazır bekliyordu.

İLK UÇAK ÜRETİM ŞİRKETİ

Uçak üretmek üzere kurulan ilk şirket, Voisin

Freres firmasıdır. 1906 yılı Kasım ayında,

26 yaşındaki Gabriel Voisin ve 24 yaşındaki

kardeşi Charles Voisin tarafından Fransa'da

"La rue de la Ferme, Billancourt" adresinde

faaliyete geçti. Gabriel'in anılarında belirttiğine

göre, uçak endüstrisinin temellerini attıkları

zaman, bankada birkaç frankları ve ceplerinde

de biraz bozuklukları vardı. Yanlarında

eski bîr gemi yapımcısı Metayer ve Brost

adlı kabin yapımcısı işçi olarak çalışıyordu. İlk

siparişlerini 1906 yılı Aralık ayında Mösyö

Florencie'den aldılar. Ancak, planlarındaki

bazı hatalar nedeniyle uçak yerden kalkmadı.

İlk başarılı üretimi de aynı ay içinde gerçekleştirdiler.

50 beygir gücündeki sekiz silindirli

"Antoniette" motoruyla hareket eden bu

uçağı, Parisli yontucu Leon Delagrange sipariş

etmişti. Deneme uçuşunu 30 Mart i907'de

bizzat Charles Voisin yaptı. Uçak. aynı gün

müşteriye teslim edildi ve bu tarih, dünya havacılık

endüstrisinin "doğum günü" olarak

kitaplara geçti.

SAVAŞAN İLK JET

Bir düşman uçağı ile savaşa tutuşan ilk jet, bir

"Me 262" tipi uçak oldu. Lechfeid'deki EK

262 filosundan olan bu Me 262, 25 Temmuz

1944 günü Münih üzerinde, İngiliz 544 RDF

birliğine ait bir Mosquito ile kapıştı. İngiliz

uçağının pilotu Teğmen Wall, Me 262'nin beş

kez açtığı ateşten kurtulmayı başardı ve bulutların

arasında kayboldu,

JETLERARASI İLK HAVA SAVAŞI

İki jet savaş uçağı arasındaki ilk çatışma, 8

Kasım 1950 günü Kuzey Kore üzerinde meydana

geldi. Amerikan Hava Kuvvetleri'nden

Teğmen Russel John Brow, "Lockheed F-80"

tipi uçağıyla, bir Sovyet "MİG-15"ini vurarak

düşürdü.

11

http://groups.google.com/group/merakediyorum

TELSİZLİ İLK UÇAK

Telsiz taşıyan ilk uçak, 27 Ağustos 1910 günü

New York'ta, Sheepshead Bay üzerinden

uçtu. Kanadalı pilot J.A.D. McCurdy, H.M.

Horton kumandasındaki yer istasyonuna şu

mesajı gönderdi:

"Uçuş halindeki bir uçaktan gönderilen bu

ilk mesajla, havacılık çalışmalarıyla ilgili gelişmelerde

yepyeni"bir sayfa açılıyor."

SAVAŞ SIRASINDA İLK UÇAK MESAJI

Savaş sırasında uçaklardaki telsizin ilk kullanımı,

24 Eylül 1934 günü gerçekleşti. İngiliz

Hava Kuvvetleri'nden 4. RFC Birliği'ne bağlı

Teğmen D.S. Lewis ve Teğmen B.T. James",

" 1 . Aisne Savaşı" sırasında, bir topçu

harekâtını yönettiler. Öğleden sonra 04.02'de

uçaktan alınan ilk mesaj. "Biraz kısa düşüyor.

Ateş!.. Ateş!.." şeklinde idi. Saat

04.42'de alınan son mesajda ise pilotlar, "Artık

eve dönüyoruz" dediler. Her iki teğmen

de, birkaç gün sonra öldü.

UÇAĞA GÖNDERİLEN İLK MESAJ

1916 yılında, Mühendis Binbaşı C.E. Prince,

yerden uçağa ilk mesajı göndermeyi başardı.

Brooksland Havacılık Merkezi'nde yapılan

deneme sırasında, Teğmen J.M. Furnival, saatte

50 mil hızla merkezin üzerinde dolaşıyordu.

Birden, uçaktaki alıcıdan Binbaşı Prince'

ın sesini duydu: "Selam, Furnie... Şu anda beni

duyabiliyorsan, hareket halindeki bir uçağa

ilk mesajı iletebildim demektir." Furnival,

kanatları üzerinde yatarak mesajı aldığını belirtti.

UÇAKLA YAPILAN İLK KEŞİF

Uçakla yapılan ilk keşif uçuşu, 9 Haziran 1910

günü, Fransız Ordusu'ndan Yüzbaşı Marconnet

ve Teğmen Fequant tarafından, tek kişilik

"Henri Farman" tipi bir uçakla

gerçekleştirildi. Teğmen Fequant, uçağa kumanda

ederken, Yüzbaşı Marconnet de, pilot

koltuğu ile motor arasındaki daracık yere sıkışmış,

kara ve demiryollarının, kasabaların

ve köylerin fotoğrafını çekiyordu. İki korkusuz

havacı, o gün iki buçuk saat içinde Camp

de Chalons'tan Vincennes'e kadar 145 kilometre

uçarak ayrı bir rekor kırdılar.

12

TELSİZLİ İLK SİVİL UÇAK

1919 yılında, Aircraft Transport and Travel

şirketi tarafından Londra-Paris arasında çalıştırılan

"DH 42 G-EALU", telsiz takılan ilk

sivil uçak oldu. AD I/S tipi telsiz, Marconi

firması tarafından monte edilmişti.

SAVAŞTA İLK KEŞİF UÇUŞU

Bu tür bir uçuş, ilk kez 1911-1912 yılları arasında

Türk-İtalyan Savaşı sırasında, Tripoli'-

deki İtalyan Hava Üssü'nün komutam Yüzbaşı

Piazza tarafından gerçekleştirildi. Piazza,

23 Ekim 1911 günü "Bleriot XI" tipi uçağıyla

Tripoli'den havalanarak Aziziye'deki

Türk mevzilerinin üzerinde uçtu. Bu, aynı zamanda

bir uçağın savaş sırasında ilk kez kullanılışıydı.

Üç gün sonra, Yüzbaşı Piazza ve

Teğmen Gavotti, Türk hatları üzerinde bir

başka keşif uçuşu yaptılar ve Sciara-Sciat muharebeleri

sırasında savaş gemisi "Carlo

Alberto" ile dağlarda mevzilenmiş İtalyan

topçularının atışlarını yönettiler.

İLK FOTOĞRAFLI KEŞİF UÇUŞU

Fotoğraf makinesi kullanılarak yapılan ilk keşif

uçuşu, Tripoli Harekâtı sırasında "Italian

Servizi Aeronautici"den Yüzbaşı Piazza tarafından

24 Şubat 1912 günü "Bleriot XI" türü

bir uçakla gerçekleştirildi. Kısa bir süre

sonra Kumandan Sulsi, ilk sine-kamera ile P.

3. hava gemisine binerek havalandı ve düşman

mevzilerinin filmini çekti.

HAVAYOLUYLA İLK TURİZM

Turizm amaçlı ilk uçak seferleri, 1932 yılında,

Londra Politeknik Turing Derneği tarafından

düzenlendi. O yıl, İngiliz Hükümeti,

bir yıl önce yaşanan mali kriz nedeniyle, yurttaşlarını

dış ülkelerde para harcamamaya çağırmıştı.

Bu çağrı üzerine "bir uçak kiralayan

Politeknik Turing Derneği, tatil yapmak isteyenleri

bu uçakla İsviçre'ye götürerek Seeburg'daki

kendi tesislerinde ağırladı. Böylece,

geziye katılanların ödedikleri ücretin yüzde

95'i, yemden İngiltere'ye dönmüş oldu. Bu şekilde

tatile çıkan turistlerin 24 kişilik ilk grubu,

Imperial Havayolları'na ait "Heracles"

adlı uçakla, Mayıs ayında Croydon'dan Basle'e

beş saatte uçtular. İsviçre'de geçirilen bu

güzel tatilin ücreti, günlüğü 12 ile 14 İngiliz

http://groups.google.com/group/merakediyorum

Seri üretimi yapılan ve savaşta ilk kullanılan turbo-jet türü 'uçak olan Messerschmitt Me 262A 'nın bir örneği.

İLK JET BOMBARDIMAN

UÇAĞI

İlk jet bombardıman uçağı, Me 262 A-2

Strumvogel (Fırtınakuşu) adı altında geliştirilmek

üzere 1944 Haziran'ında, Rheine'daki

Kommando Schenk'e gönderildi. İlk jet bombardıman

filosu da, 3. Staffel of L/KG 51 adı

altında Ağustos ayı içinde Rheims yakınlarındaki

Juvincourt'ta kuruldu. Filoda beş tane

"Fırtınakuşu" vardı. Bu bombardıman uçakları,

planlan gereği böyle bir görev için uygun

olmamakla birlikte, Hitler'in kişisel baskısı sonucu

üretilmişti.

lirası arasında değişiyordu. Yaptığı organizasyonlarla

tatilcilerin güvenini kazanan ve onları

uçak yolculuğunun güvenli olduğuna

inandıran Turing Derneği yöneticileri, aynı yıl

yedi Avrupa başkentini içeren "büyük bir

tur" düzenlediler. Heracles uçağı ile yola çıkan

turistler, 14 gün içinde 2 bin 829 mil uçtular

ve Amsterdam, Berlin, Viyana, Budapeşte,

Roma ve Paris'i ziyaret ettikten sonra

Londra'ya döndüler. 1932 yılında da Londra

Politeknik Turing Derneği, 900'ü aşkın turiste

Avrupa kıtasını gezdirmişti.

UÇAK TAŞIYAN İLK GEMİ

Üzerine kurulan uçuş güvertesi ile uçak taşıyan

ilk gemi, Amerikan hafif kruvazörü "Birmingham"

dır. Pilot Eugene Ely, 14 Kasım

1910 günü,gemi, Chesapeake Körfezi'ne demir

atmış durumdayken, 50 beygir gücündeki

"Curtiss" tipi uçağıyla Birmingham'dan

havalandı ve 2.5 mil uçtuktan sonra, Norfolk

yakınlarındaki Willoughby Spit'e indi.

Bir geminin güvertesine uçakla ilk inen pilot

da, Eugene Ely'dir. Bu pilot, 18 Ocak 1911

günü saat 11.0l'de San Francisco Körfezi'nde

bulunan Pennsylvania kruvazörünün 40 metrelik

uçuş pistine inmeyi başardı.

UÇAKLARDA İLK ÇİFT YÖNLÜ

HABERLEŞME

Çift yönlü haberleşme sistemine sahip olarak

kurulan ilk filo, 141 no'lu Londra'yı Savunma

Birliği'dir (RFC). Bu birliğin eğitimini

yaptıran telsiz subayı F.S. Mockford,

"Mayday" olarak da bilinen acil yardım çağrısını

bularak, savaştan sonra dünyanın en ünlü

kişileri arasına katıldı.

SAVAŞAN İLK UÇAK GEMİLERİ

Uçak gemilerinin bir savaşta ilk kez aktif görev

üstlenmeleri, 1914 yılı Nisan ayında oldu.

O tarihte, ABD savaş gemisi "Mississippi" ile

"Birmingham" kruvazörüne, beş Amerikan

deniz uçağı ile birlikte Vera Cruz'a gitme emri

verildi. Söz konusu uçaklar, gemilerin yan

tarafından suya indirildikten sonra, Meksika

hatları üzerinde keşif uçuşu yapmak üzere havalandılar.

13

http://groups.google.com/group/merakediyorum

DÜNDEN BUGÜNE ZIRHLAR

A— Romalılar'da: Deri giysiler üzerine yatay olarak sıralanan

demir bandajlar, bronz menteşelerle birbirine bağlanırdı.

Demir ya da bronzdan yapılan başlıkların her iki yanında,

yanakları da koruyan muhafazalar uzanırdı.

B— Normandiyalılar'da: Küçük demir halkalardan örülen bir

giysi, yüz hariç vücudun tümünü kaplardı. Başa sıkıca oturan

başlığın, burun üzerinden ağıta kadar sarkan bir uzantısı

vardı. Ayrıca bir de kalkan kullanılırdı.

İLK ZIRH

Bilinen en eski zırhlar, İ.Ö. 2000 yılında, Mezopotamya'da

bronz pullardan yapıldı. Zırh,

oradan Doğu'ya yayıldı ve en yaygın örnekleriyle

Japon Samuray savaşçılarının üzerlerinde

görüldü. Yunanlılar, bronzdan bacak ve

göğsü koruyan plakaları geliştirdiler. Romalı

generaller de bu tür zırhlar kullanıyorlardı.

Romalı lejyon askerlerinin zırhları ise, giysilerinin

üzerine takılan demir bantlardan oluşuyordu.

İngiliz Kralı William'm süvarileri ise, 1066

14

http://groups.google.com/group/merakediyorum

C— Ortaçağ zırhı: Çelik plakalardan oluşan bu zırh, 14. yüzyılda

gelişimim tamamladı. Vücudun tüm bölümleri, bu çelik

yığını ile gizleniyor, giysiler de bu zırhın altında kalıyordu.

Ağırlıkları 30 kiloya kadar çıkanı vardı.

D— Günümüzde zırh: Güvenlik güçlerinin giydiği emniyet yelekleri,

naylon gibi yüksek dirençli liflerin sayısız tabakalar

halinde üst üste konması esasıyla yapılır. Hafif başlıklar ve

kırılmaz camdan yapılan yüz koruyucuları, bu yelekleri bütünler.

yılında metal halkalar takılmış gömlekler giyiyorlardı.

13. yüzyılda zırhlara, vücudun

önemli yerlerini koruyan parçalar eklendi. 15.

yüzyılda ise zırhlar, tüm vücudu koruyacak biçimdeydi

ve ağırlıkları 30 kiloya yaklaşıyordu.

Tüm vücudu koruyacak kurşun geçirmez zırhların,

taşınamayacak kadar ağır oldukları ortaya

çıkınca, 1650 yılından itibaren, yalnızca

göğsü ve sırtı korumaya yarayan tabakalar yapıldı.

Günümüzde zırhların yapımında, çok

hafif olan naylon, plastik ya da fiberglas gibi

kurşun geçirmez maddeler kullanılıyor.

15

http://groups.google.com/group/merakediyorum

SEYİRDEKİ GEMİDEN UÇAKLA İLK

KALKIŞ

Böyle bir kalkışı,dünyada ilk kez Teğmen

Samson, "Short S.JB" türü uçağıyla Weymouth'ta

8 Mayıs 1912 günü gerçekleştirdi. O

gün, İngiltere Kralı V. George, donanmayı teftiş

ediyordu. Teğmen Samson, 10.5 knot hızla

seyreden HMS Hermes gemisinden uçağıyla

birlikte havalandı.

İLK UÇAK GEMİSİ

Dünyada, uçak gemisi olarak inşa edilen ilk

savaş gemisi, ilk planları bu amaca uygun olmasa

da, İngiliz Donanması'ndan "HMS Ark

Royal"dir. 122 metre uzunluğundaki bu gemi,

1914 yılı Eylül ayında Blyth'ta kızağa kondu.

Ertesi yıl 9 Aralık'ta denize indirildi.

Yapımı sırasında amiralliğin emriyle planlarında

bazı değişiklikler yapıldı ve alt güvertesinde

10 deniz uçağı taşıyacak şekilde

geliştirildi. Ark Royal, yapımının hemen ardından

Çanakkale Boğazı'na gitti ve savunma

amaçlı ilk görevini de 17 Şubat 1917 günü

Bozcaada'da yaptı, O gün Ark Royal'den havalanan

bir uçak, Türk mevzileri üzerinde keşif

uçuşu yaparak bilgi topladı.

"Tekerlekli uçak" taşımak amacıyla inşa

edilen ilk savaş gemisi ise, İngiliz Donanması'ndan

"HMS Furious"tur. 1917 yılı Haziran

ayında donanmaya katılan bu gemi, hem

kruvazör, hem de uçak gemisi özelliklerine sahipti.

İlk yapıldığında, üzerinde yalnızca kalkış

güvertesi vardı. Taşıdığı altı uçağın havada

görevini tamamladıktan sonra karaya inmesi

planlanıyordu. Ancak, bunun yeterli olmadığı

görüldü ve 1917 Kasım'ında yeniden kızağa

çekilerek bir iniş güvertesi monte edildi.

Furious'un en önemli özelliklerinden biri, uçağı

hangardan uçuş güvertesine çıkaran hidrolik

kaldırma sistemiydi.

Uçak gemisi olarak planlanan ve o amaçla

yapılan ilk gemi, Japonlar tarafından 9 Aralık

1919'da denize indirilen "Hosho"dur.

Hosho, ilk görevini 30 Kasım 1922 günü Tateyama

açıklarında yerine getirdi. En çok 25 deniz

mili yapabilen bu gemi, 21 uçak taşıyordu.

UÇAK GEMİSİNDEN KALKAN VE

İNEN İLK JET

21 Temmuz 1946 günü Cape Henry açıklarında

bulunan ABD Donanması' na ait "USS

16

Franklin D. Roosevelt" uçak gemisinden,

Teğmen James J. Davidson'un pilotluğunda

havalanan XFD-l Phantom, bir uçak gemisinden

havalanarak tekrar inen ilk jet uçağı oldu.

Geminin pist uzunluğu 153 metreydi.

UÇAK GEMİSİNDE İLK JET FİLOSU

Dünyada ilk kez bir uçak gemisi üzerine üslenen

jet filosu, ABD Hava Kuvvetleri'nden

"17-A" adlı birliktir. 16 Phantom uçağından

oluşan bu birlik, 5-7 Mayıs 1948 günlerinde,

ABD uçak gemisi USS Saipan üzerinde görev

yaptı.

İLK NÜKLEER UÇAK GEMİSİ

Nükleer enerjiyle çalışan ilk uçak gemisi, 72

bin 500 tonluk "USS Enterprise"dır. ABD

Donanması'nın bu dev gemisi, 24 Eylül 1960'

ta Newport News'ta kızağa kondu. 25 Kasım

1961'de denize indirildi. Sekiz adet su soğutmalı

nükleer motoruyla, bugüne dek yapılan

tüm savaş gemilerinin en güçlüsü (Yaklaşık

300 bin beygir gücünde), en büyüğü (367 metre)

ve en pahalısıdır (445 milyon dolar). Geminin

tüm mürettebatı, 440 subay ve 4 bin 160

erden oluşuyordu. 100 uçak taşıyabilen USS

Enterprise'ın uçuş güvertesi ise, dört futbol sahası

büyüklüğündeydi.

İLK YEMEKLİ UÇUŞ

Bu yolda ilk girişim, 11 Ekim 1919'da,

Londra-Paris arasında çalışan Handley Page

Transport tarafından yapıldı. Şirket, önceden

hazırlanan kumanyaları, uçuş sırasında yolculara

dağıtarak, ekstra bir ücret aldı.

İlk sıcak yemek servisi konusunda, değişik

havayolu şirketlerinin öncülük iddiaları

vardır. Ancak, bunlar içinde en inandırıcı olanı

"Air Union" adlı havacılık şirketidir. Bu

şirket, beş kap sıcak yemeğin yanı sıra, yolcularına

1925 üretimi şarap servisi de yapıyordu.

İLK ERKEK KABİN MEMURU

Sivil havacılık tarihinin ilk erkek kabin memuru,

İngiliz Jack Sanderson'dur. Bay Sanderson,

"Daimler Airways" tarafından

Londra-Paris arasında işletilen Havilland 34

tipi uçakta, 2 Nisan 1922'de göreve başladı.

Ancak, çok sevdiği mesleğini yalnızca bir yıl

sürdürebildi ve 1923'te çalıştığı uçağın düşmesi

sonucu hayatını kaybetti.

http://groups.google.com/group/merakediyorum

ÖKÜZ GÜCÜYLE Öküz gücüyle çalıştırılan su dolapları, yüzyıllarca insanlığa

büyük katkılarda bulundu. Bu "ilk mekanik araçlar",

SU ELDE ETME değirmenlerden tarım alanlarının sulanmasına, maden ocaklarına

kadar pek çok yerde uygarlığın gelişmesine yardıma

oldu.

İLK BASİT MAKİNELER

İnsan ya da hayvan gücüyle çalışan ilk basit

makineler, İ.Ö. 300 yıllarında Atina yöresinde

kullanıldı. Üzerinde yürüyerek çalıştırılan

ilk ayak değirmenlerinde, Romalılar, köleleri

kullanıyorlardı. Portekiz'de, San Domingo

yöresinde bulunan bir bakır madeninde, içeriye

su aktarmak için kutlanılan aygıtın da İ.S.

3. yüzyıldan kaldığı sanılmaktadır. Akdeniz

ülkelerinde rastlanılan su dolaplarının tarihleri

de çok eskilerde yatar.

17

http://groups.google.com/group/merakediyorum

İLK ULUSLARARASI HAVAYOLU

SERVİSİ

İlk uluslararası havayolu servisi, 22 Mart 1919

günü, Lignes Aeriennes Farman tarafından

Paris-Brüksel arasında başlatıldı. Farman, F.

60 Goliath tipi uçağın pilotu Bay Bossoutrot'-

tu. 2 saat 50 dakika süren yolculuk için bilet

ücreti olarak 365 frank ödemek gerekiyordu.

Dünyanın ilk hava kuvveti, 1909 yılında, ABD'de kuruldu. Fotoğrafta, bu dirlik, elindeki tek uçakla birlikte görülüyor:

İLK HAVA BİRLİĞİ

Hava kuvveti olarak görev yapan ilk birlik,

1 Temmuz 1907 günü, ABD Donanması Aeronatik

Bölümü bünyesinde, Yüzbaşı Charles

de Forest Chandler komutasında kuruldu. Bu

birliğin ilk insan gücü, bir subay, bir teknisyen

ve bir erden oluşuyordu. Wright kardeşlerle

en az saatte 36 mil hız yapabilecek bir

uçağın yapımı için anlaşma imzalandı. Uçaktan

istenen bir başka özellik de, en az bir saat

sürekli olarak havada kalabilmesiydi. Uçak,

ilk uçuş denemeleri için 1908 yılı Ağustos ayında

Fort Myer'e getirildi. Ancak, bir ay sonra

yere çakıldı. Wright kardeşler, ikinci bir uçak

daha yaptılar. Denemelerin başarıyla sonuçlanması

üzerine uçak, silahlı kuvvetlere teslim

edildi (2 Ağustos 1909)- Sonra, dünyanın ilk

askeri uçağı olarak College Park'a getirildi.

Bu uçakla havalanan ilk subay, Pilot Asteğmen

Frederic E. Humpreys'tir. Humpreys, 26

Ekim 1909 günü, College Park üzerinde 3 dakikada

iki tur attı. ABD, askeri uçak alanında

ilk adımını atmış olmasına karşın, bu işin

üzerine fazla eğilmedi. Öyle ki, 1914'te Avrupa'da

savaş patladığında, Amerikan Ordusu'nun

elinde yalnızca altı uçak vardı.

Etkin bir hava gücü oluşturan ilk ulus,

Fransızlardır. 1910 yılının sonlarında, Fransa'da

çok iyi eğitilmiş 34 askeri pilot ve 32

uçak vardı. 20 pilotun eğitimi de sürmekteydi.

1911 yazında, Fransız Hava Kuvvetleri'n

deki uçak sayısı 100'ü buldu. 1912 başlarında

ise uçak sayısı 234, pilot sayısı da 300'dü.

18

http://groups.google.com/group/merakediyorum

KITALARARASI İLK HAVA YOLU

SERVİSİ

Kıtalararası ilk havayolu servisini, "Lignes

Aeriennes Latecoere" adlı kuruluş başlattı.

Yolcuları, "Breguet 14" tipi uçaklarla taşıyan

şirket, ilk seferini 1 Eylül 1919 günü Toulouse-

Barcelona-Tanca arasında yaptı. 1920 yılı Nisan

ayından itibaren, Tanca-Kazablanka bağlantısı

kuruldu.

Amerika kıtasında, 1. Dünya Savaşı'ndan

sonra hizmete giren ilk havayolu şirketi, Fransız

Guyanası şirketi olan S. des T.A. Guyanais'dir.

İlk seferini 1919 Kasım'ında yapan

şirket, bu girişimiyle demiryolu ulaşımı yetersiz

olan azgelişmiş ülkelerin havayoluna yönelmeleri

için "öncü" görevi üstlenmiş oldu.

Bundan sonra, bu ülkeler, sivil havacılıktaki

gelişmelerde ön saflarda yer aldılar. Kara ulaşımı

açısından çok büyük gelişmeler sağlayan

ABD'de ise, düzenli bir havayolu servisinin

kurulması, ancak 1926 yılında mümkün oldu.

Uçağın doğum yeri olan Amerika, uçakla yolcu

taşımacılığı alanına en son giren ülkelerden

biri olma unvanını kazandı. Ne var ki, "uçan

otobüsler"le yolcu taşımanın ne denli önemli

olduğunu, çok kısa sürede kavradı ve aradaki

mesafeyi hızla kapatarak öne geçti. Avrupa'da,

İkinci Dünya Savaşı'ndan önce,

yalnızca zamanı çok kıymetli olan varlıklı kişiler

uçağa rağbet ederlerken, ABD Havayolları,

demiryolu ulaşımından daha ucuz bir

taşımacılık politikasını uyguladılar.

İLK HAVAYOLU

Tarifeli seferlerle yolcu taşıyan ilk havayolu

bağlantısı, St. Petersburg ile Tampa arasında,

"St. Petersburg-Tampa Airboat Line" adı altında

1 Ocak 1914'te kuruldu. Yolcular, 20 mil

genişliğindeki Tampa Körfezi üzerinde teker

teker taşınıyorlardı. Benosit tipi uçan-geminin

pilotu Tony Jannııs idi. Uçağa binmek için 5

dolar ödeyen yolcular, böylece karayolundan

36 mil dolaşmaktan kurtuluyorlardı. Servis,

günde iki kez olmak üzere dört ay sürdü.

Avrupa'da kurulan ilk havayolu, aynı zamanda

ilk sürekli servisi de olan Almanya'-

nın "DLR" (Deutsche Luft-Reederei)

şirketidir. Berlin ile Weimar arasında günlük

düzenli uçuşları 6 Şubat 1919'da başlattılar.

İlk seferlerde, yalnızca mektuplar ve gazeteler

taşındı. 28 Şubat'ta ise taşınan yolcu sayısı

19'u bulmuştu. Yolculuk, pilot kabini açık

"LVG CIV" tipi uçaklarla yapılıyordu. Bu

uçaklarda yolcular da özel uçuş giysileri,başlık

ve botları giyiyorlardı. Çok geçmeden şirket,

beş yolcu kapasiteli, pilot kabini kapalı,

AEG JII tipi uçakları hizmete soktu. Aynı yıl,

başka iç hat seferleri de açıldı. Bunlar arasında,

Berlin-Hamburg (1 Mart), Berlin-Hannover-

Rotthausen (15 Nisan), Berlin-Warnemünde

(15 Nisan) büyük ilgi gördü. 1919 yılı sonlarında,

DLR şirketi, tüm uçakların üzerine

kendi amblemini koymayı kararlaştırdı. Bu

amblem, bugün de tüm Lufthansa uçakları

üzerinde görülebilir.

19

Penisilinin, mikroplar üzerinde öldürücü bir etkisi vardır. Bu

fotoğrafta, penisilinin etki alanından uzakta bulunan bakteriler

koyu kırmızı ve büyük olarak görülüyor. Penisilinin ulaştığı

yerde ise bakteriler küçülmüş ve beyazlaşmıştır. Bunlar,

ölü mikroplardır.

İLK ANTİBİYOTİK

1928 yılında, Londra'nın St. Mary's Hastanesi'nde

çalışmalarını sürdüren Prof, AIexander

Fleming, tıp tarihinde devrim yaratan ilk antibiyotiği,

yani "penisilin"i bir rastlantı sonucu

buldu. Ancak Fleming, bu büyük keşfiyle

elde ettiği maddenin uzun süre kalıcı olmasını

başaramadı. Penisilinin mikrop öldürücü

özellikleri, birkaç gün içinde ortadan kayboluyordu.

1940 yılında Oxford Üniversitesi'nde

çalışmalarını sürdüren iki bilim adamı, Avusturya

asıllı Howard Florey ve Alman asıllı

Ernst Chain, penisilinin özelliklerinin kalıcı olmasını

sağladılar. 1945 yılında, Fleming, Florey

ve Chain, Nobel Tıp Ödülü'nü paylaştılar.

http://groups.google.com/group/merakediyorum

İLK BAĞIMSIZ HAVA KUVVETİ

Kara ya hava hava kuvvetlerinin bünyesinde

olmayıp, ayrı bir bağımsız güç olarak kurulan

ilk hava kuvveti, İngiltere Kraliyet Hava

Kuvvetleri'dir. Kraliyet Uçuş Gönüllüleri ile

Kraliyet Donanması Havacılık Servisi'nin katkılarıyla

1 Nisan 1918 günü hizmete girdi.

İLK SINIFLI SERVİS

Birinci ve ikinci sınıf gibi servis ayrımı yaparak

yolcularına farklı bilet ücretleri öneren

ilk havayolu şirketi, Imperial Airways'tir.

Londra -Paris arasında çalışan şirket, 1927 yılı

Ekim ayında bu uygulamayı başlattı. Birinci

sınıfı tercih eden yolcular, "gümüş kanatlı"

Argosie'lerle taşınıyorlardı. Hosteslerin hizmet

ettiği bu uçaklarda bilet ücreti 9 pound,

20

uçuş süresi ise 2 saat 30 dakika idi. 7 pound

ödemeyi tercih eden "ikinci sınıf" yolcular ise,

Handley Page tipi uçaklarla 2 saat 50 dakika

uçuyorlardı. Hosteslerin görev almadığı bu seferler

sırasında, yiyecek ve içecek ikramı da

yoktu.

ATLANTİKÖTESİ İLK HAVA YOLU

SERVİSİ

Atlantik Okyanusu'nu aşan ilk havayolu servisini,

"Pan American Airways" başlattı.

"Yankee" adlı Boeing-314 uçan-gemi, 27-28

Haziran 1939'da Newfouland'deki Botwood

Havaalanı ile İngiltere'nin Southampton Havaalanı

arasındaki mesafeyi 18 saat 42 dakikada

katetti. Uçaktaki 19 yolcunun rahat

ettirilmesi için her çareye başvurulmuştu. Yolcular

için ayrı kabinler, bir yeke salonu, hanımlar

için giyinme ve makyaj odaları ve bir

balayı odası vardı. Ücret ise 140 pounddu.

ANESTEZİNİN DEĞİŞEN YÜZÜ

19. yüzyılda hasta, kloroformla bayıItılırdı. O dönemde gerek

hasta, gerekse hekim, günlük giysileriyle ameliyat salotamda

ham bulunurlardı. Günümüzde be anestezi işlemi

uzman doktorlarca yapılmaktadır. Bu doktorlar, ameliyathaneye

girerken mikroplardan arındırılmış özel giysiler giyerler.

AMELİYATTA İLK ANESTEZİ

Bu tür bir uygulama, ilk kez 16 Ekim 1846'da,

ABD'nin Massachusetts kentinde "General

Hospital" adlı hastanede yapıldı. Dr. John

Collins Waren, Gilbert Abbott adlı 20 yaşındaki

matbaa işçisinin çenesindeki bir tümörü

alırken anestezi kullandı. Dr. Warren'ı bu

ameliyat sırasında anestezi yapması için ikna

eden kişi, Bostonlu dişçi William Morton'dur.

Morton'un ısrarla eteri tavsiye etmesi üzerine,

Dr. Warren, hastasını ameliyat öncesinde

uyuttu ve sonuç, son derece başarılı oldu.

Operasyonun yapıldığı ameliyathanenin duvarına

şu plaket asıldı: "Hasta, ameliyat sırasında

hiç acı duymadığını söyledi ve 7 Aralık

günü tamamen iyileşmiş olarak taburcu edildi.

Bu buluş, bu odadan tüm uygar dünyaya

yayıldı ve cerrahide yeni bir çığır açıldı."

http://groups.google.com/group/merakediyorum

İLK HOSTES

Dünyanın ilk hostesi, asıl mesleği hemşirelik

olan Bayan Elen Church'tür. Bayan Church,

15 Mayıs 1930 günü, California'nın Oakland

Havaalanı'nda United Airlines'a ait üç motorlu

Boeing 80A uçağına gelen 11 yolcuyu,

"Hoşgeldiniz" diyerek karşıladı. Özel bir pilot

olan hemşire Curch, birkaç ay önce havayolu

şirketine bir mektup yazarak, "Kendisi

gibi belirli nitelikleri olan genç hanımların,

uçak içinde ev sahibeliği yapmasının" çok yararlı

olacağı önerisinde bulunmuştu. Bunun

üzerine havayolu şirketi, yalnızca Bayan

Church'ü işe almakla kalmadı, aynı zamanda

onu "başhostes" olarak görevlendirdi ve

seçeceği yedi genç kızı da eğitmesini istedi. Bayan

Church'ün öteki hostes adaylarında aradığı

koşullar da şunlardı: "Diplomalı bir

hemşire olmak, 25 yaşını geçmemek, 52 kilodan

ağır, 1 metre 55 santimden kısa olmamak."

İlk elemeyi kazanan adaylar, gri ve

gürnüş düğmelerle kaplı yünlü üniformalarını

giyerek görevlerine başladılar. Kendilerine

ayda 125 dolar ücret ödeniyordu. Buna karşılık,

ısınması ve havalandırması olmayan

uçaklarda, ayda 100 saat uçmaları gerekiyordu.

Görevleri sırasında, yolcuların valizlerini

taşımak, uçağın iç temizliğini yapmak, uçak

hangara girip çıkarken iterek pilota ve teknisyenlere

yardımcı olmak, yakıt alımına nezaret

etmek gibi oldukça "zevkli" işler de vardı.

Her kalkıştan sonra biletleri toplarlar, uçak

havalanınca da meyve kokteyli, kızarmış piliç,

çay ya da kahve servisine başlarlardı. 950

millik tarifeli bir uçuşun süresi 18 saatti, ama

bu süre bir hostes için 24 saat demekti. Önceleri

Bayan Church ve öteki yedi hostes, pilotların

ve hatta pilot eşlerinin kaba davranışlarından

çok rahatsız oldular. Pilot eşleri, havayolu

şirketine yazdıkları mektuplarla, "Bu

kızların uçaktan kovulmalarını" istiyorlardı.

Ancak, yolculardan gelen büyük baskı üzerine,

United Airlines, hosteslerin görevine son

vermedi ve bu sekiz kadın, yeni bir mesleğin

öncüleri oldular.

ABD dışında ilk hostesler, 1931 yılında

Fransız Havayolları "Air France"da göreve

Eski bir hemşire olan Ellen Church, 15 Mayıs l930'da, dünyanın

ilk hostesi olarak Amerikan Havayolu Şirketi Airlines'ın

Boeing-80A tipi yolcu uçağında göreve başladığında, yalnızca

11 yolcuya hizmet verdi.

başladılar. Bunlar, aynı zamanda "ilk uluslararası

uçuşa çıkan hostesler" özelliğini de

kazandılar. 1934 yılında İsviçre Havayolları

"Swissair" 1935'te Hollanda Havayolları

"KLM", 1938'de de Almanya Havayolları

Şirketi Lufthansa, seferlerinde hosteslere de

görev vermeye başladı.

İLK JET HAVAYOLU SERVİSİ

Jet yolcu uçaklarını servise koyan ilk havayolu

şirketi BOAC'tır. BOAC'ın "Havilland

Comet" türü jet yolcu uçağı, 2-3 Mayıs

1952'de, Londra ile Johannesburg arasındaki

6 bin 724 millik mesafeyi 23 saat 34 dakikada

uçtu.

Atlantik'i aşan ilk jet yolcu uçakları ise,

Londra-New York seferini yapan BOAC Havayolları'na

ait Comet 4, G-APDC (pilotu

R.E. Millichap) ile New York-Londra seferi-

21

http://groups.google.com/group/merakediyorum

ni yapan yine BOAC'a ait Comet 4, G-APDB'

dir (pilotu T.B. Stoney). Her iki sefer de, 4

Ekim 1958'de yapıldı, New York-Londra arası

6 saat İ î dakikada aşılarak yeni bir rekor

kırıldı.

İLK SEYAHAT ÇANTALARI

Yolculara ücretsiz seyahat çantası armağan etme

uygulamasını ilk kez KLM başlattı. Bu

Hollanda şirketi, Amsterdam ile Cakarta arasradaki

9 bin millik mesafeyi kendi uçaklarıyla

kaleden her yolcuya, bir seyahat çantası veriyordu.

İLK SÜPERSONİK YOLCU UÇAĞI

Tarifeli sefer yapan ilk süpersonik (sesten

hızlı) yolcu uçakları, İngiliz Havayolları "Briîish

Airways"in Heathrow-Bahreyn seferini

yapan "Concorde"u ile, Fransız Havayolları

Air France'ın Paris-Rio de Janeiro seferini yapan

"Concorde"udur. Her iki uçak da, 21

Ocak 1976 günü aynı anda (11.40) havalandı.

İngiltere'den havalanan pilotun adı Norman

Todd, Fransa'dan yola çıkanın ise Pierre

Chanoine'di,

İLK UÇAK KAZASI

Tarifeli bir yolcu uçağının başına gelen ilk felaket,

14 Aralık 1920 günü, Londra'nın kuzey

banliyölerinden Golders Green üzerinde

öğle saatlerinde yaşandı. "Handley Pages

Continental Services" adlı havayolu şirketine

ait uçak, Paris'e gitmek üzere Cricklewood

Havaalanı'ndan henüz havalanmıştı. İki

kişilik mürettebatı ve altı yolcusu vardı. Yeni

yapılmış bir binanın arka cephesine çarptı ve

alevler içinde bahçeye düştü. Yolculardan dördü,

uçak tam yere çakılmak üzereyken dışarı

atlamayı başardılar. İkisinin burnu bile kanamadı.

İkisinde ise hafif sıyrıklar vardı. Uçakta

kalan iki yolcu ile ' mürettebat ise

kurtulamadı.

HAVADA ÇARPIŞAN İLK UÇAKLAR

İki uçağın havada birbirleriyle çarpışmasına

ilk kez 7 Nisan 1922'de tanık olundu. Fransız

Havayolu Şirketi "Grands Express"e ait bir

Farman Goliath, Daimler Havayollarına ait

DH 18'in yoluna çıktı. Kuzey Fransa'da Po-

22

ix üzerinde meydana gelen kazada, kurtulan

olmadı.

İLK ULUSLARARASI UÇAK POSTASI

İlk uluslararası uçak posta hizmeti, 1917 yılının

Mayıs ve Haziran aylarında, bir İtalyan

askeri uçağıyla İtalya'nın Brindisi kenti ile Arnavutluk'un

Valona kenti arasında denendi.

İlk düzenli uluslararası posta servisi ise, eski

bir pilot olan A.R. von Manvil yönetimindeki

Avusturya Sivil Posta İdaresi tarafından 11

Mart 1918'de başlatıldı. Mektuplar, Hansa-

Brandenburg Cl tipi nakliye uçakları ile Viyana'dan

Krakovv üzerinden Lvov'a (sonraki

adı Lemberg) ve Proskurov'a taşınıyordu.

Proskurov'dan da, Odessa'ya iletiliyordu. 4

Haziran 1918'den itibaren Budapeşte bağlantısı

da hizmete girdi. Bu servis, Avusturya-

Macaristan İmparatorluğu'nun 1918 yılı Ekim

ayında yıkılmasıyla çalışmalarına son verdi.

ATLANTİK ÖTESİ İLK UÇAK POSTASI

Atlantik aşırı ilk başarılı posta servisi, 14 Haziran

1919'da Yüzbaşı John Alcock ve Teğmen

Whitten-Brown kumandasındaki bir

"Vickers Vimy" uçağıyla gerçekleştirildi.

Amerika'da, Newfouland'ın St. John's yöresinden

havalanan uçak, İrlanda'nın Clifden

Havaalanı'na indi. Aynı yıl, daha önce Harry

Havker tarafından girişilen bir başka deneme,

uçağın denize inmek zorunda kalması üzerine

başarısızlıkla sonuçlanmıştı. Gerçi uçağın

mürettebatı kurtarıldı ama, mektuplar, Okyanus'un

üzerinde kaldı. Birkaç gün sonra, bir

yolcu gemisi, yavaş yavaş batmakta olan uçağın

gövdesinden mektupları aldı. Üzerlerinde,

"İlk Atlantik Ötesi Hava Postası" damgası

bulunan zarflar, biraz ıslanmış olmalarına

rağmen, yine de adreslerine gönderildiler.

İlk düzenli Atlantik aşırı hava postası hizmeti,

Alman Lufthansa Havayolları tarafından

başlatıldı. 3 Şubat 1934'te hizmete giren

bu servis, mektupları Berlin ile Buenos Aires

arasında taşıyordu. Önceleri her 14 günde bir

havalanan posta uçağı, 1935 yılı Mayıs ayından

itibaren haftada bir uçtu. Mektuplar, dört

gün içinde verilen adrese ulaşıyordu.

Kuzey Atlantik üzerinde ilk hava postası

taşımacılığı, 20 Mayıs 1939'da Pan American

Havayolları tarafından New York ile Lizbon

ve Marseilles arasında başlatıldı. Boeing 314

tipi uçan-geminin uçuş süresi, 29 saat idi.

http://groups.google.com/group/merakediyorum

İLK JET UÇAK POSTASI

Jet uçağı ile ilk posta, 18 Nisan 1950'de, bir

Avro Canada jet uçağı ile Toronto'dan New

York'a götürüldü.

İLK "UÇAK İLE" ETİKETLERİ

Uçakla göndermek istediğimiz mektuplarımızın

üzerine yapıştırdığımız "par avion", "air

mail" ya da "uçak ile" gibi minik etiketlerin

ilk örneği, İ918 yılı Ağustos ayında Fransa'

da bastırıldı. Paris ile Saint Nazaire arasında,

mektupları uçak ile göndermek isteyenler için

Fransız Sivil Hava Postası Şirketi tarafından

bastırılan bu etiketlerin zemini kırmızı, üzerindeki

"par avion" yazısı ise siyahtı. Uluslararası

Posta Birliği tarafından Fransızca,

ortak yazışma dili olarak kabul edildiğinden,

daha sonra tüm ülkeler, uçakla gönderilmesi

istenen mektpların üzerine, "par avion" yazılı

etiketlerin yapıştırılmasını istediler.

HAVADAN İLK ASKER NAKLİ

Bu tür bir operasyon, ilk kez 1923 yılı Nisan

ayında, Irak'ta ortaya çıkan Kürt isyanı sırasında

yapıldı. 280 kişiden oluşan "Sih" birliği,

tam teçhizattı olarak Kingarban'dan Kerkük'e,

İngiliz Kraliyet Hava Kuvvetleri tarafından

"Vickers Vernon" tipi 12 kişilik uçaklarla

taşındı. Her askerde bir tüfek ve sekiz

kiloluk malzeme vardı. Bütün birliğin, 75 millik

mesafeye aktarılması, bir buçuk gün içinde

10 saat uçularak tamamlandı. Aynı işlemin

karadan gerçekleştirilmesi için beş gün gerekiyordu.

Uzun mesafeli ilk havadan birlik nakli ise,

1932 Haziran'ında yapıldı. 21 adet Vickers

Victoria nakliye uçağıyla İngiliz Kraliyet Hava

Kuvvetleri'nin 70. ve 216. bölükleri, Mısır'

daki Birinci Northamptonshire Alayı'ndan

Irak'a aktarıldı. Bu işlem 6 gün sürdü.

İLK HAVADAN İSTİLA

İlk havadan istila hareketi, 1936 yılının Ağustos

ve Eylül ayları arasında, Alman Hava

Kuvvetleri tarafından gerçekleştirildi. Rudolf

Freiherrvon Moreau komutasındaki Luftwaffe

Nakliye Bölüğü, 20 adet Junkers 52/3 tipi

nakliye/bombardıman uçağı ile 8 bin 899 asker,

44 ağır makineli, 90 hafif makineli ve 137

ton cephaneyi, General Franko'ya destek sağlamak

amacıyla İspanyol Fası'ndan alarak

İspanya'nın Seville kentine indirdi.

İLK ASFALT

Bugün büyük ölçüde petrolden elde edilen ancak

Trinidad Gölü gibi bazı yerlerde doğal olarak

da bulunabilen asfaltın ilk kulanımı, İ.Ö.

2500 yıllarında oldu. O tarihlerde, Pakistan'-

daki Mohenjo-Daro hamamlarının tuğlaları

arasında yapıştırıcı olarak asfalt kullanıldı.

Aynı dönemde, Mezopotamya'da ilahlar için

döşenen kadirim taşlarının birbirine yapışmasının

asfaltla sağlandığı da biliniyor. Katranla

taşın karışımından oluşan ve

"tarmakadam" denilen bir tür asfalt ise, ilk

kez 1845 yılında Nottinghamshire'da kullanıldı.

Günümüzde yol kaplaması olarak çok gerekli

olan asfalt ise, otomotiv sanayiindeki

gelişmeler üzerine 1920'li yıllardan itibaren

dünya ölçüsünde önem kazandı.

İLK MOTORLU CANKURTARAN

İlk motorlu cankurtaran, 1895 yılı Aralık

ayında, Paris'te Endüstri Sarayı'nda Panhard

et Levassor tarafından sergilendi. Üzerinde

"Daimler" marka bir motor bulunan bu ambulansla

hasta taşındığını gösterir bir kayıt

yoktu.

Motorlu cankurtaranların düzenli olarak

kullanılması, ilk kez 1900 yılı Temmuz ayında

Fransa'nın 9. Ordusu tarafından gerçekleştirildi.

İlk sivil motorlu ambulans da, aynı

yıl Fransa'nın Alençon yöresinde hizmete girdi.

Autocar dergisi, bu ambulansla ilgili olarak

şunları yazdı; "Dört tekerlekli bir

motosikletin üzerine bir kabin yerleştirilmiş.

Sürücü ve doktor motosikleti kullanırken,

hasta da kabinde yolculuk ediyor."

İLK ANESTEZİ

Bir ameliyat sırasında hastanın uyutulması, ilk

kez 30 Mart 1842 günü, ABD'nin Jefferson

kentinde uygulandı. Dr. Crwford Long, "James

Venable" adlı öğrenciyi, boynundaki kisti

almadan önce eterle uyuttu.Dünyadaki bu ilk

anestezi uygulaması için James Venable'ın

ameliyat ücretinin dışında fazladan 2 dolar 25

sent ödemesi gerekti. Dr. Long, kapalı bir toplum

olan Jefferson halkına, eteri ilk tanıtan

bir bilimadamı olmuştu. Gençler, bu maddeye

büyük ilgi gösterdiler ve ebeveynlerinin bilgisi

dışında, birbirlerine küçük şakalar

23

http://groups.google.com/group/merakediyorum

yapmak için Dr. Long'dan kendilerine bir

miktar eter vermesini istediler. Gençlerin bu

isteğini kıramayan Dr. Long, bir rastlantı sonucu,

aşırı miktarda koklandığı zaman, eterin

kişiyi hiçbir şey duyumsamayacak hale

getirdiğini gördü. Bunun üzerine, James Venable'a

yapacağı ameliyatta bu harika ilaçtan

yararlanmaya karar verdi ve sonuç çok başarılı

oldu. Daha sonra, dokuz başka ameliyatta

da bu yöntemi kullandı. Bunlardan birinde,

bir zenci çocuğun parmağını kesti. Ne var ki,

onun tıp biliminde yeni çığırlar açan bu çalışmaları,

Jefferson kentinin son derece tutucu

olan halkını rahatsız etti. Kendisini "büyücülükle"

suçlayan yaşlı Jeffersonlular, çalışmalarına

derhal son vermediği takdirde, linç edileceğini

söylediler. Dr. Long, çaresiz anestezi

bilimine büyük katkilar sağlayabilecek araştırmalarına

son verdi. Onun tıp bilimine yaptığı

ve önemli katkı da, Georgia Eyaleti Tıp Derneği

tarafından yapılan bir araştırma sonucu,

1852 yılında gün ışığına çıkarılıncaya kadar

gizli kaldı.

SAVAŞTA KULLANILAN İLK

MOTORLU CANKURTARAN

Motorlu ambulansların bir savaşta ilk kez

kullanılmaları, Türk-İtalyan Savaşı'na rastlar

Haziran 1912 günü Zanzur çarpışmaları sırasında

İtalyanlar. 10 adet ambulans kullandılar.

O gün, bu 10 cankurtaran. 70 yaralı İtalya'nın

Gargares'teki Sahra Hastanesi'ne

karldırırken, 40 ölüyü de mezarlığa götürdü..

ANESTEZİ İLE İLK DİŞ ÇEKİMİ

24

Anestezi uygulayarak ilk diş çeken kişi, ABD'-

nin Conaecticut eyaletinde, Hartford kenti

doktorlarından John M. Miggs'dir, Riggs'e bu

yöntemi öneren meslektaşı, Dr. Horace Wells,

11 Aralık 1844 günü, gezginci bir tiyatronun

şovmeni tarafından bulunan güldürücü gazın

(diazot monoksid) ağrı kesici bir etki yaptığını

fark etti. Grander Colton adlı şovmen, bulduğu

gazın bu özelliğini bilmiyor, ondan

yalnızca numaralan sırasında insanları güldürebilmek

için yararlanıyordu. Dr. Riggs, meslektaşı

Dr, Weils'in önerisiyle, bu gazdan

yararlanarak, sağlam bir dişi hiç acı duyurmadan

çekti. Bu buluştan son derece keyiflenen

Dr. Welis, "diş çekiminde yeni bir ufkun

açıldığını" duyurdu. Ancak, Dr. Wells'in o

gün bilmediği bir şey vardı. Diazot monoksidin

etkin ve güvenli bir biçimde anestezik olarak

kullanılabilmesi için oksijenle karıştırılması

gerekirdi. Bu bilgiden habersiz olan Dr.

Wells, kahkaha gazını ağrı kesici olarak kullanarak

40 diş çekti.Bunlardan yarısı başarıyla

sonuçlandı. Ama, bir kezinde hastalarından

biri ölümün eşiğinden dönünce, denemelerine

derhal son verdi. Bu arada, Dr. Wells'in

eski ortaklarından William Morton, ıslah edilmiş

sülfirik eter kullanarak, 1846 yılının Eylül

ayında, ağrısız diş çekimim başardı. Bu

tarih, ağrı kesicilerle ilgili gelişimin başlangıç

noktası olarak kabul edilir.

İLK WESTERNLER

Western türü filmlerin çekim haklan 21 Eylül

1903 günü, Mutoscope and Biograph adlı

Amerikan şirketi tarafından tescil edildi. Bu

türün ilk örneklerinden olan "Kit Carson" adlı

filmde, filmin kahraman?, Kızılderililerin eline

tutsak düştükten sonra, genç ve güzel bir

Kızılderili kızın kendisine âşık olması sonucu

hayatını kurtarıyordu, 11 bölümlük bu film,

21 dakika sürüyordu. "The Pioneers" adlı bir

baka filmde de, Kızılderililer, bir çiftliği yakarak.,

çiftlik sahibi ile karısını öldürüyorlar,

kızını da kaçırıyorlardı. Film, çiftlikteki cesetleri

gören bir grup beyazın, zavallı kızı kurtarması

ile sona eriyordu. Her iki film de 1904

yılı Ağustos ayında gösterime girdi.

ANESTEZİ İLE İLK DOĞUM

Anestezi yöntemiyle yapılan bir doğumla sağ

olarak dünyaya gelen ilk çocuk İndian Medical

Service doktorlarından William Carstairs'

in kızı Wilhelmina Carstairs'tir. Dr, Carstairs,

eşinin ağrısız bir biçimde doğum yapmasını

öneren meslektaşı Dr. James Young

Simpson'un isteğini kabul etti. Doğum doktoru

James Young Simpson, meslektaşının eşini

doğum sırasında "kloroform" ile uyuttu.

Anne, uyandığında kolları arasında kızım görünce,

doğum yaptığına güçlükle inandırıldı.

Aradan 17 yıl geçtikten sonra Wilheîmina'nın

bir fotoğrafını gören doğum doktoru Simpson,

yaşanan mucizenin etkisiyle, "Ah, hazreti

anestezi" diye bağırdı.

İLK LOKAL ANESTEZİ

Kokainin ağrı kesici etkisi, ilk kez Viyana'daki

Alman Hastanesi doktorlarından Karl Koller

tarafından bulundu. Koller, Sigmund Freud

http://groups.google.com/group/merakediyorum

İlk kez 1911 yılında havayolu posta ulaşımında kullanılan

uçaklar, dış görünümüyle, bugünkü seyyar satıcıların kullandıklan

arabalara benziyordu.

İLK UÇAK POSTASI

İlk resmi uçak servisi, 18 Şubat 1911'de Hindistan'ın

Allahabad kentinde, Birleşik Eyaletler

gösterileri sırasında gerçekleşti, Henri

Pecquet, "Humber-Sommer" tipi uçağıyla, 6

bin mektup ve posta kartını Allahabad'dan

alarak 5 mil uzaklıktaki Naini'ye götürdü.

ile birlikte, kokainin morfin bağımlılığına karşı

tedavi edici etkilerini araştırıyordu. Kokain,

anestetik olarak ilk kez, Josef Brettauer

tarafından Heidelberg Kliniği'nde bir göz hastasının

ameliyatı sırasında kullanıldı. Dr. Brettauer,

kokainin bu konudaki yararlarını, 15

Eylül 1884'te Heidelberg'de yapılan Oftalmoloji

Kongresi sırasında Dr. Koller'den öğrenmişti.

Enjeksiyon yoluyla lokal anestezi ya da sinirsel

bölge anestezisi, 1885 yılında Baltimore'daki

John Hopkins Üniversitesi doktorlarından

William Halstead tarafından takdim

edildi.

Bildiğimiz anlamda ilk sanat sergisi, 9-23 Nisan

1667 tarihleri arasında, Paris Resim ve

25

İLK SANAT SERGİSİ

http://groups.google.com/group/merakediyorum

Heykel Akademisi tarafından, Paris'te Palais-

Royale'de açıldı. Sonraları, iki yılda bir yinelenen

bu sergi, 1671 yılında Louvre Müzesi'ndeki

"Grand Galerie"de süreklilik kazandı.

İLK YAPAY DÖLLENME

Başarıyla sonuçlanan ilk yapay döllenme deneyi,

1779 yılında, İtalyan Abbe Lazare Spallanzani

tarafından yapıldı. Spallanzani,

İspanyol türü bir erkek köpekten aldığı dölü,

dişi bir av köpeğinin üreme organına yerleştirdi.

62 gün sonra üç yavru dünyaya geldi.

Bunlar, ispanyol-av köpeği türünün melezleriydi.

İNSANDA İLK YAPAY DÖLLENME

İnsan üzerinde ilk yapay döllenmeyi, 1785 yılında

Paris Üniversitesi Tıp Fakültesi Dekanı

Thouret gerçekleştirdi. Bay Thouret, kendisinden

elde ettiği dölleri, ince bir şırınga aracılığıyla,

karısının rahmine yerleştirdi. Bu

deneme, sağlıklı bir bebeğin dünyaya gelmesiyle

sonuçlandı.

Daha sonra, 1799 yılında İngiltere'de Dr.

John Hunter, hipostastan rahatsız olan bir

aristokrat aile reisinden aldığı dölleri, aynı ailenin

genç annesine yerleştirdi ve başarılı sonuç

aldı.

Kocanın dışında, bir başka erkekten alınan

dölle yapılan ilk yapay döllenme ise, Philadelphia'da

Prof. Pancoast tarafından 1884 yılında

kloroformla bayıltılmış bir kadın

üzerinde, kadının bilgisi dışında denendi. Bu

deneme, kadının kısır olan kocasının isteği

üzerine yapıldı.

İLK APANDİS (KÖRBAĞIRSAK)

AMELİYATI

Tıp tarihine geçen ilk apandis ameliyatı, 4

Ocak 1885'te, ABD'nin Iowa eyaleti Davenport

kentinde, Dr. William West Grant tarafından

yapıldı. Bir çiftçinin kızı olan 22 yaşındaki

Mary Gartside, Dr. Grant'a

getirildiğinde, akut apandisitin ilerlemiş aşamasındaydı

ve ameliyat edilmediği takdirde

ölecekti. Ameliyat, tam bir başarıyla sonuçlandı,

Bayan Gartside, 1919 yılına kadar yaşadı.

İlk yapılan apandisit ameliyatlarının

hemen tümünde, tamamen arızalanmış, yani

hastalığın ileri aşamalarına gelinmişti. Apandisitin

ilk dönemlerinde ameliyat fikri, İrlanda

asıllı bir Amerikalı cerrah olan John

26

Benjamin Murphy tarafından gerçekleştirildi

ve bu türde ilk ameliyat, 2 Mart 1889 günü

Cook Country Hastanesi'nde yapıldı. Monhan

adlı genç işçi, sekiz saat süren ameliyattan

önce, Dr. Murphy'ye geldiğinde, yalnızca

karın ağrılarından şikâyet ediyordu.

İLK ARTİST ORGANİZATÖRÜ

Sanatçılar için ilk iş bulma bürosu, 1858 yılında,

Londra'da Ambrose Maynard tarafından

kuruldu. Kendisi de komik şarkılar söyleyen

bir sanatçı olan Maynard, artistlerin müzikhollerde

iş bulmasının ne denli zor olduğunu

biliyordu. Özellikle taşrada çalışan

sanatçıların Londra'da sahneye çıkabilmeleri,

son derece güçtü. Maynard, iş arayan sanatçılardan

aldığı birer şilin karşılığında,

onların isimlerini ve yeteneklerini düzenli aralıklarla

müzikhol yöneticilerine gönderiyordu.

Önceleri, müzikhol yöneticileri, Maynard'la

ve listesindeki sanatçılarla hiç ilgilenmediler.

Ama, bir gün, ünlü müzikhollerden birinde

sahneye çıkması gereken bir artist, sırası geldiği

halde ortalıktan kayboldu. Rastlantı bu

ya, Maynard da bu durumdan anında haberdar

olarak, müşterilerinden Julia Weston'u,

müzikholün ne yapacağını şaşırmış yöneticisine

gönderdi. Julia Weston da, Maynard'ın

yüzünü kara çıkarmadı ve büyük bir başarıya

imzasını attı. Bunun üzerine, Londra'daki

tüm müzikhol sahipleri, yeni yetenekler

keşfedebilmek için Maynard'ın bürosunu aşındırmaya

başladılar.

İLK ATLETİZM KULÜBÜ

1863 yılı Haziran ayında, Londra'da birkaç

işadamı bir araya gelerek, "Mincing Lane

AC" adlı atletizm kulübünü kurdular. Kulübün

ilk toplantısı, 9 Nisan 1864 günü, Brompton'da,

Londra Kürek Kulübü Tesisleri'nde

yapıldı. Aynı yıl, kulüp ilk yarışmaları düzenledi.

Bu ilk yarışmaya katılan atletler, 220 yarda

(yaklaşık 210 metre) koşma ve 10 mil yürüme

dallarında dereceye girmek için uğraş

verdiler. Kulüp, 1866'da London AC (Londra

Atletizm Kulübü) adını aldı.

İLK ASPİRİN

Bugün, hemen her yerde, herkes tarafından

çeşitli küçük rahatsızlıklar için oldukça sık bir

biçimde tüketilen Aspirin, ilk kez 1899 yılı

Mayıs ayında, Almanya'nın Leverkusen kenhttp://

groups.google.com/group/merakediyorum

Dünyanın ilk ambulansı, 1792 yılında, Fransa'da, Napolyon'

un başcerrahı Baron Dominique Jan Larrey tarafından, yaralıları

savaş alanından güvenlik içinde taşıyabilmek düşüncesiyle

geliştirildi.

İLK CANKURTARAN

Tarihte bilinen ilk cankurtaran (ambulans),

1792 yılında Napolyorı'un özel cerrahı

Baron Dominique Jean Larrey tarafından yapıldı,

Larrey'in ambulansı, savaş alanında yaralanan

kişileri, daha fazla kayba yol açmadan

bölgeden uzaklaştırmayı amaçlıyordu. Sıradan

arabalarla taşınan yaralıların, kan kaybının

daha fazla olduğu, yaralarının daha da

derinleştiği görülmüştü. Bunun üzerine Larrey,

Fransız Ordusu'nun başcerrahı Pierre

François Percy ile birlikte, özel bir "cankurtaran

birliği" oluşturdu. Birlikteki her takımda,

12 ambulans vardı. Bunlar, ilk kez Napolyon'un

İtalya'ya karşı açtığı 1796-1797 savaşında

görev aldılar.

tinde, Bayer AG firması tarafından toz halinde

piyasaya sürüldü. Aspirinin kimyasal adı

olan "asetilsalisilik asit", ilk kez 1853 yılında

Alsaslı kimyacı Karl Gerhard tarafından

sentetik olarak elde edilmişti. 1897 yılında ise

Bayer firmasından Dr.Felix Hoffman, bu

maddeyi tedavi amacıyla ağızdan alınabilecek

kadar katışıksız bir biçimde üretmeyi başardı,

Önceleri, yalnızca Almanya'da reçete karşılığında

satılıyordu. 1915 yılından itibaren

Bayer tarafından 20'lık paketler halinde tablet

olarak piyasaya sürüldü.

ÜNİVERSİTELERARASI İLK YARIŞMA

Üniversitelerarası ilk sportif karşılaşma, 3

Mart 1864 günü İngiltere'de, Oxford ve

Cambridge üniversiteleri arasında yapıldı.

Christchurch kriket sahasında yapılan sekiz

ayrı yarışmadan dördünü Oxford, dördünü ise

Cambridge kazanınca, sonuç beraberlik şeklinde

tescil edildi. Bu yarışmalar sırasında,

yüksek atlamada birinci gelen sporcunun derecesi

1.68 metre, uzun atlama birincisinin derecesi

ise 6.49 metreydi. 1866 yılında yapılan

Oxford-Cambridge spor karşılaşmalarında,

ilk kez olarak eski bir İskoç sporu olan çekiç

atma da yarışmalara dahil edildi.

İLK ULUSAL ATLETİZM ŞAMPİYONASI

Bilinen ilk ulusal atletizm şampiyonası 23

Mart 1886'da, İngiltere'de Wallhaİm Green'

de Amatör Atletizm Kulübü tarafından organize

edildi. Bu yarışmalardaki zaman ve mesafe

kayıtları, İngiliz atletizminin ilk resmi

kayıtlarıdır.

KAPALI SALONDA İLK

ATLETİZM YARIŞMALARI

Kapalı salonda ilk atletizm müsabakaları, 1 i

Kasım 1868 günü, New York'ta bir paten salonunda

yapıldı. Bu karşılaşmalar, aynı zamanda

ABD'de yapılan ilk atletizm yarışmaları

oldu. Yarışmalardan iki ay önce New

York Atletizm Kulübü'nü kuran kişilerden bi-

27

http://groups.google.com/group/merakediyorum

ri olan William B. Curtis, kabaralı koşu ayakkabılarını

lanse etti. Atletlerden dördü, yedi

ayrı yarışta bu ayakkabılardan kullandı.

İLK ATLETİZM PİSTİ

Koşu amacıyla kullanılan ilk atletizm pisti,

1868 yılında, Amatör Atletizm Kulübü tarafından

İngiltere'de West Kensington'da, Lillie

Bridge'de kuruldu. Pistin uzunluğu, 536

metre idi.

İLK BAYRAK YARIŞI

17 Kasım 1863 günü, ABD'nin Berkeley kentinde,

bugünkü bayrak yarışlarının ilki sayılabilecek

bir koşu yapıldı. Bu yarışmaya, dört

kişilik bir tek takım katıldı. Her biri yarım mil

koşan dört sporcu, iki millik mesafeyi (yaklaşık

3 bin 218 metre) 9 dakika 51 saniyede

tamamladılar. Bayrak yarışına, iki ayrı takımın

katıldığı ilk deneme ise, 1893 yılı Mart

ayında yapıldı. Pennsylvania Üniversitesi öğrencilerinden

oluşan iki ayrı takım, aynı mesafede

birinci gelebilmek için yarıştılar.

ÇÖMELEREK YARIŞA BAŞLAYAN

İLK ATLET

Bugün bildiğimiz biçimde yarışa çömelerek

başlayan ilk atletin, ABD'li yüz yarda (91.5

metre) şampiyonu, Yale Üniversitesi öğrencisi

Charles Sherrill olduğu söylenir. Sherrill,

1888 yılında, antrenörü Mike Murphy'nin

önerisi üzerine, kısa mesafeli yarışlara bu şekilde

başladı. Bir başka iddiaya göre ise,

Yeni Zelandalı atlet Bobby MacDonald, daha

1884 yılında İskoçya'da yapılan atletizm

yarışmalarında bu yöntemi uygulamıştı. Şimdiki

başlama çizgilerini düzenleyen kişi ise,

Amerikalı antrenör George Bresnahan'dır.

Bresnahan, bu çizgileri 1927 yılında geliştirdi.

Bu türdeki bir kulvarda koşan ilk atlet

ise, Guyana doğumlu İngiliz J.E. London'

dur (1929).

İLK ATOM ENERJİ SANTRALI

Bu tür bir santral, ilk kez 27 Haziran 1954 günü,

Sovyetler Birliği'nde, Moskova'nın 88 kilometre

uzağındaki Obninsk yöresinde

kuruldu. Buradan üretilen elektrik enerjisi, endüstride

ve tarımsal işletmelerde kullanıldı.

Kullanılabilir kapasitesi, 5 bin KW idi.

28

İLK ÖZYAŞAM ÖYKÜSÜ

İngilizce olarak yazılan ilk özyaşam öyküsü,

muhtemelen 1576 yılında, besteci Thomas

Whythorne tarafından kaleme alındı. Adı,

"Çocukların yaşamlarından gençlerin yaşamlarına

giren, oradan da yaşlıların yaşamlarına

geçen uzun söylevlerin, sonelerin ve

şarkıların kitabı" idi. Yazar, kitabında Magdalen

Koleji'ndeki okul günlerini, John Heywood'dan

müzik eğitimi alarak geçirdiği

gençlik yıllarını ve İngiltere'nin en büyük

konaklarında arandığı ve Başpiskopos Parker

tarafından "Müziğin efendisi" olarak kabul

edildiği olgunluk çağlarını anlatır. Yayınlanmamış

el yazması tek kopye, 1955 yılında,

Londra'da Sotheby's Müzayede Salonu'nda

yapılan bir açık artırma sırasında James Osborn

tarafından ortaya çıkarıldı. Halen, Oxford'da,

Bodleian Kütüphanesi'ndedir.

İLK AEROSOL KUTUSU

Bir sıvı ya da gazın iç basıncın etkisiyle bir teneke

kutudan dışarı püskürtülebileceği düşüncesi,

ilk kez 1926 yılında Norveçli Erik

Rotheim tarafından geliştirildi. Ancak, bu teori,

uzun süre uygulamaya konulamadı. Nihayet

1941 yılında, iki Amerikalı, L. I>.

Goodhue ve W.N. Sullivan, karbondioksit

yardımıyla püsküren, böcek öldürücü bir aerosol

yaparak pazarladılar. 1950'lerden itibaren

çok geniş bir kullanım alanı bulan bu

teknik, mobilya cilalarında, hava temizleyicilerde,

hatta tutkallarda bile kullanılmaktadır.

ALKOLÜN İLK BULUNUŞU

Alkol, en eski ve en çok kullanılan kimyasal

maddelerden biridir. Alkolün ilk kez, tarih öncesi

insanlar tarafından, mayalanma yoluyla

doğal alkol oluşturmuş meyve ve sebzelerin

yenmesiyle bir tesadüf sonucu bulunduğu sanılıyor.

İnsanoğlu, onun gerçek özelliklerini

kavradıktan sonra, ilaç sanayiinden endüstriye,

çeşitli bilimlerden sosyal festivallere kadar

birçok konuda, alkol, insan yaşamının vazgeçilmez

unsurlarından biri haline geldi.

İlk biranın, İ.Ö. 8000-6000 yılları arasında

Mezopotamya'da yapıldığı biliniyor. O dönemde

insanlar, arpanın mayalanmasını sağlıyorlar,

sonra da sıcak suyla karıştırarak içiyorlardı.

Bira gibi, şarabın bulunması da, çok

eski yıllara dayanır.

Saf alkolün ilk damıtılması ise, İ.S. 1100

http://groups.google.com/group/merakediyorum

yıllarına rastlar. O tarihte, İtalyanlar, şarabı

ya da birayı belirli bir sıcaklığa kadar kaynatarak

buhar haline dönüşen alkolü damıtarak,

saf alkol elde etmeyi öğrenmişlerdi. Bu yöntem,

15. yüzyıldan itibaren Asya ve Batı Avrupa'ya

yayıldı. Sarhoşluk ise, alkolün insan

vücuduna girdiği ilk günden bu yana, bir toplumsal

sorun oldu.

İLK HAVALANDIRMA

19. yüzyılın sonlarında havayı serinletmek için

kullanılan tek yöntem, belli bir mekândaki havayı

buzun üzerinden geçirmekti. Bu yöntemle,

New York'taki ünlü "Madison Square

Garden" salonlarını soğutmak için her akşam,

dört ton buz kullanılıyordu.

Gerçek anlamda ilk havalandırma aygıtı,

"Air-Condition"m patenti, 1902 yılında Willis

H. Carrier adındaki Amerikalı tarafından

alındı. Bu aygıt, giren havayı suyla doyuruyor,

böylece bir yandan havanın ısısını denetlerken,

bir yandan da nemliliği belirli bir

düzeyde tutuyordu. Dört yıl sonra, Stuart

Crawer adlı Amerikalı, bu aygıta bir de toz

filtresi takmayı akıl etti.

İLK CEBİR PROBLEMİ

İ.Ö. 1700 yılından kalma bir Mısır papirüsünün

üzerinde, Ahmes adlı bir yazar tarafından

yazıldığı anlaşılan şu satırlar vardı: "Bir

uzunluk, kendisinin yedide biri kadar bir başka

uzunlukla toplandığında ortaya çıkan sonuç

19 olduğuna göre, acaba bu uzunluğun

kendisi ne kadardır?"

Ahmes adlı yazar, aynı papirüsün üzerinde,

sorunun çözümünü rakamlarla değil, belirli

birtakım sembollerle yapıyordu. Bu

örnek, bugün bilinen cebir kavramının ilk örneğidir.

İLK ANTİSEPTİK

Mikrop öldürücü olarak kullanılan antiseptiklerin

bulunmasından önce, ameliyat salonları,

hasta için bir umut ışığı olduğu kadar, çok

büyük tehlikelerle dolu bir yerdi. Zira, ameliyat

için vücudun açılan yerlerine, mikroplar

kolayca girebiliyorlardı. 1865 yılında Glaskow'da

Joseph Lister adlı cerrah tarafından

geliştirilen mikrop öldürücülerin, ameliyatta

ilk kez kullanılmaya başlanması ile, bu sorun

büyük ölçüde ortadan kalktı ve tıp biliminde

yeni bir çığır açıldı.

1867 yılında, Doktor Lister'in eski şefi Sir

John Erichsen, "Karın boşluğu, göğüs ve beyin,

başarılı bir ameliyat için insanoğluna sonsuza

dek kapalı kalacaktır" diyordu. Oysa

Lister'in buluşu antiseptikler ve daha sonra

anesteziklerin de devreye girmesiyle, Sir Erichsen'in

bu iddiası, çok kısa sürede geçersiz kalacaktı.

Doktor Lister'in Glaskow'da 1864-

1866 yılları arasında yaptığı ameliyatlarda,

ölüm oram yüzde 45 iken, 1867-1869 yılları

arasındaki ameliyatlarda, mikrop öldürücüler

sayesinde bu oran yüzde 15'e düştü.

İLK METALLER VE ALAŞIM

İnsanlar tarafından kullanılan ilk metaller, altın

ve bakırdır. (Î.Ö. 4000). İlk "alaşım" ise,

bir rastlantı sonucu İ.Ö. 3500 yılında Mezopotamyalılar

tarafından bulundu. Bakır ve tenekenin

karışımı olan bu alaşıma, "bronz"

adı verildi ve söz konusu buluşla birlikte, insanlık

tarihinde "Bronz Çağı" başlamış oldu.

İLK SU KEMERİ

İ.Ö. 703 yılında, Asur Kralı Sennacherib, başkent

Ninova'ya fazladan su getirilmesini sağlamak

için bir su kemeri yapılmasını emretti.

30 mil uzunluğundaki bu kemer, Jerwan Wadisi'nde,

9 metre yüksekliğinde, 21 metre genişliğinde

ve 262 metre uzunluğunda bir

köprünün üzerinden geçiyordu. Bu köprünün

yapımında, 2 milyon tuğla kullanıldı.

İLK BEBEK KUVÖZÜ

Normal süresinden önce doğan ve tıp dilinde

"prematüre" denilen bebeklerin derhal içine

alınması gereken "kuvöz" adı verilen aygıt,

ilk kez 1891 yılında Fransa'nın Nice kentinde

Dr. Alexandre Lion tarafından geliştirildi. Bu

kuvözün havası bir vantilatör yardımıyla sürekli

temizleniyor, ısısı da bir termostat aracılığıyla

sürekli denetim altında tutuluyordu.

Dr. Lion, bu buluşun başarılı sonuç verdiğini

görünce, Nice'de erken doğan çocuklar için

bir bakım merkezi kurdu. Bu merkezi, Bordeaux,

Marseilles, Lyons ve Paris'te kurulan

benzerleri izledi. Nice'deki klinik, bir yandan

yardım dernekleri tarafından sağlanan katkılar,

bir yandan da belediyenin yardımları sayesinde

ücretsiz hizmet veriyordu. Paris'teki

klinik ise, hemşire ücreti de dahil olmak üzere,

bir aylık hizmet için 60 frank alıyordu ki,

29

http://groups.google.com/group/merakediyorum

bu fatura birçok ana-baba tarafından kolayca

ödenebilecek düzeydeydi.

Dr. Lion, çalışmalarının ilk üç yılında prematüre

185 çocuktan 137'sini kurtarmak gibi

hiç de küçümsenemeyecek bir başarıya imzasını

attı. Çünkü, doktorun bu buluşu olmasaydı,

bebeklerin hepsi ölecekti. Doğal

besinlerle beslenemeyecek kadar zayıf olan bebekler,

süt-hemşirelerin göğüslerinden uzanan

tüplerin burunlarına takılması yöntemiyle besleniyorlardı.

Dr. Lion'un kliniklerini gezen bir

İngiliz gazetecinin belirttiğine göre, bu işlem

sırasında zenci hemşireler beyaz bebekleri, beyaz

hemşireler de siyah bebekleri doyuruyorlardı.

İLK TAKMA UZUV

İlk yapay uzuvlara, Yunan tarihçisi Heredot'

un İ.Ö. 5. yüzyılda yazdığı kitaplarda rastlarız.

Ancak, buradaki takma uzuvlar, el yerine

takılan demir kanca ya da kedi veya köpek

ayağıdır.

Hareketli parmaklara sahip eller ya da

omuzdan devinebilen kollar ise, ilk kez 16.

yüzyılda yapılmaya başlandı. Fransız Ordusu

cerrahlarından Ambroise Pare'nin, bu yapay

uzuvların gelişimine büyük katkısı oldu.

İLK YAPAY BAHARAT

Yapay olarak elde edilen ilk baharat., "vanilya"

dır. 1874 yılında, Almanya'da Dr. William

Haarman ve Prof. Ferdinand Tiemann

adlı iki kimyager, sentetik olarak vanilya elde

etmeyi başardılar. İki yıl sonra, yine bir

kimyacı olan Karl Reimer, Haarman'ın çalışmalarına

katıldı ve bu ikili, yapay olarak doğal

vanilyanın tam tadını veren bir madde

üretti. Bu ilk yapay vanilya, doğal vanilyayı

yeterince sağlayamayan Alman çikolata yapımcıları

tarafından ilk kez kullanıldı.

1870'lerde de İngiltere'de akide şekeri yapımcıları,

çeşitli meyvelerin tatlarını veren sentetik

maddeler üretmeyi başardılar.

İLK BALTA

Günümüzden 250 bin yıl önce, modern insanın

ataları sayılan Homoerectus olarak isimlendirilen

insanlar, Afrika, Asya ve

Avrupa'da taşlara biçim verecek baltalar yapıyorlardı.

Bunlar, sapsız olmalarına karşın,

üçgen biçiminde yontulduklarından kolaylıkla

elde tutulabiliyordu. Üçgenin bir noktası oldukça

sivri, bir kenarı ise bıçak ağzı gibiydi.

30

Bu basit aygıt, hayvanların derilerinin yüzülmesinde,

etlerinin kesiminde, odun kesmede

ve kazı işlerinde kullanıldığı gibi, silah olarak

da önemli bir işleve sahipti. Baltalara, İ.Ö. 35

bin yılından itibaren sap takıldı.

İLK GÜZEL BEBEK YARIŞMASI

Bugün, dünyanın çeşitli kentlerinde düzenlenen

güzel bebek yarışmalarının ilki, 14 Ekim

1854 tarihinde, ABD'de, Ohio eyaletinin

Springfield kentinde yapıldı. Bu yarışmaya,

127 bebek katıldı. Adaylar arasında, beş aylık

olmasına rağmen ağırlığı 14 kiloyu bulan

bir bebekle anne ve babasının on yedinci yavrusu

olan bir bebek de vardı. Birinciliği 10 aylık

William Rowner kazandı. Bu şirin oğlan

çocuğu, gümüş bir plaket ile ödüllendirildi.

Ancak, yarışmada jüri üyelerinden birisinin

bebeklerle ilgili bir görüşü, ana-babaların

uzun süre çocuklarını bu tür yarışmalara sokmasını

engelledi. En güzel bebeği seçmekle görevli

olan bu jüri üyesinin, minik çocuklarla

ilgili görüş şöyleydi: "Bebekler, bir ucunda

bitmez tükenmez gürültüler, öteki ucunda da

büyük bir sorumsuzluk örneği olan koskoca

bir kanaldır."

İLK BALE

Hareket, söz ve şarkı urlarını içeren ilk bale,

John Weaver'm "The Lovers of Mars and

Venüs" (Mars ve Venüs'ün Aşkları" adlı balesidir.

İlk kez 2 Mart 1717 günü Kraliyet Tiyatrosu'nda

sahnelendi. Mars rolünde Louis

Dupre, Venüs rolünde ise Bayan Santlow oynadılar.

Vulcan rolünü de bizzat Weaver canlandırdı.

Müzik, iki ayrı besteci tarafından

bestelenmişti. Richard Fairbank, dans müziklerini

hazırlamış, Kraliyet Orkestrası'ndan

Henry Symonds ise senfonilerin sorumluluğunu

üstlenmişti. Tiyatronun yöneticisi Colley

Cibber, prodüksiyon giderleri konusunda alabildiğine

cimri davranmıştı. Çünkü, bu tür yeni

eğlence tarzının ne gibi bir sonuç vereceğini

kestiremiyordu. Ancak, halkın ilgisi, beklenenin

de üstüne çıktı. Sonuçtan yeterince memnun

olmayan tek kişi, balenin yazarı Weaver'

in kendisiydi. Seyircilere göre daha gelişmiş bir

beğenisi olduğunu öne sürüyor, bu nedenle de

dansçıların performanslarından memnun olmuyordu.

Dansçılar da Weaver'in "avantgarde"

koreografisini yeterince özümleyememişlerdi

doğrusu. Weaver, anılarında, "İtiraf

etmeliyim ki" diyordu, "Dansları düzenlerken,

modern eğilime daha çok kaydım."

http://groups.google.com/group/merakediyorum

Nefes alış: Hava tüpünün birincil kapağı, ağızlığın iç odasına

basıncı azaltılmış hava gönderir. Soluk alınırken, dış odasına

deniz suyu dolar. Bu suyun basıncı, ağızlığın iç odasına

giden havanın basıncını düşürür ve vücuda en uygun miktarda

hava gitmesi, böylece sağlanmış olur.

Nefes veriş: Ağızlığın iç ve dış odacıklarındaki basınç aynı

olduğunda ağızlıktaki hava uyarlayıcı kapak kapanır ve daha

fazla hava gelmez. Dalgıç, bu arada nefesini verir ve kullanılmış

hava, kapak aracılığıyla denize aktarılır. Bu arada düşen

basınç nedeniyle hava tüpüne bağlı birincil kapak açılır

ve yemden soluk almak için gerekli olan hava ağızlığa gelir.

İLK SUALTI SOLUNUM AYGITI

Dünyada sualtı solunum cihazları, ilk kez

İkinci Dünya Savaşı sırasında Fransa'da, kaptan

Jacques Cousteau tarafından geliştirildi.

Cousteau, Fransız Donanması'nda görev

yaparken, sualtında uzun süre kalabilmenin

çarelerini araştırıyordu. Sualtında, her on metrede,

basınç bir atmosfer yükseliyordu. Her-

Su, ağızlığın ön kısmındaki

diyaframa yapağı basınçla

ağıza giren hava

basıncını düzenler

Uygun basınçtaki hava,

ağızlığın iç kısmından ağıyı ulaşır.

hangi bir derinlikte, ciğerlerin içindeki ve

dışındaki basınç, birbirine denk olmazsa, dalgıcı

ölümcül tehlikeler bekliyor demekti.

1942 yılında Cousteau, mühendis arkadaşı

Emile Gagnan'la birlikte yeni bir yöntem geliştirdi.

Bu yöntemle, suyun derinliği de hesap

edilerek, dalgıcın istemine göre, otomatik olarak

ciğerlere hava pompalanıyordu. Aygıt,

son derece basitti ve sudaki ağırlığı, yok denecek

kadar azdı. Savaş sona ermeden önce,

bu aygıtı kullanan kurbağa adamlar, düşman

gemilerine büyük zararlar verdiler. Günümüzdeki

sualtı solunum aygıtları, askeri, ticari ve

sportif amaçlarla geniş ölçüde kullanılmaktadır.

31

http://groups.google.com/group/merakediyorum

Weaver, baleyi operadan ayıran ve bir sanat

biçimi olarak bağımsızlığa kavuşturan ilk

sanatçıdır.

Kıta Avrupası'nda sahnelenen ilk "ballet

d'action" ise, Marie Salle'in "Pygmalion" adlı

yapıtıdır. İlk kez 1734 yılı Ocak ayında Covent

Garden'de seyirci karşısına çıktı ve aynı

yıl Paris'te François Riccobini tarafından

Theâtre-Italien'de yinelendi. Bale, Fransa'dan

Rusya'ya geçti ve bu ülkede, 1751 yılında bale

üstadı Lande yönetiminde İmparatorluk Tiyatro

Okulu kuruldu. Bu verimli kaynakta

klasik formunu bulan bale, 1911 yılında doğum

yeri olan İngiltere'ye Diyagilev topluluğu

ile geri döndü.

BALE PABUCU KULLANAN

İLK KOREOGRAF

Bir balede özel pabuç kullanan ilk koreograf,

Charles Didelot'dur. Didelot, 1796 yılında

Kraliyet Tiyatrosu'nda "Zephyr et Flore" adlı

balesini sergilerken, balerinlere ve baletlere

ayak uçlannda yeterince yükselebilmeleri için

özel mekanizmalı pabuçlar giydirdi. Didelot'-

nun "Zephyr et Flore" adlı balesi, aynı zamanda

erkek dansçının partnerini

havalandırması ve bu hareketin iki dansçı arasında

bir iletişim aracı olmasından ilk örnektir.

İLK BALE ETEĞİ

İlk bale eteğini, 12 Mart 1832'de Paris Operası'nda

galası yapılan Filippo Taglioni'nin

"La Sylphide" adlı balesi için A.E. Chalon

çizdi. Bazı bale otoritelerine göre, bu eteği hazırlayan

ressam, Eugene Lami'dir. Bale, aynı

yıl 26 Temmuz'da Covent Garden'da yinelendi.

Her iki yapımda da başbalerin Marie Taglioni

ve öteki balerinalar, beyaz muslinden

yapılan bu özel etekleri giydiler. Bu giysilerin

etek boyları, baldırın ortasına kadardı; kollar

ise tamamen çıplaktı. Bu ilk bale eteği,

ufak-tefek birtakım değişiklikler geçirmesine

rağmen günümüz romantik balesinin standart

giysisi olma özelliğini kazandı. James Laver

adlı ale uzmanına göre, bu ilk bale giysisi,

1830'ların moda eteklerinin biraz "tiyatrosallaştırılmiş"

haliydi.

Çember etekli ilk bale giysisi ise, 1885 yılında

St. Petersburg'da Kraliyet Tiyatrosu'nda

"La Fille du Pharaon" adlı balede, İtalyan

balerina Virginia Zucchi tarafından giyildi

32

BİR PARLAMENTODA YAPILAN

İLK SEÇİM

Bir parlamento içinde yapılan ilk oylama,

1859'da, Avustralya'daki Victoria Kolonisi

Yasama Konseyi'nde yapıldı.

İLK TÜKENMEZ KALEM

Günümüzde hemen herkes tarafından kullanılan

tükenmez kalem, ilk kez 1938 yılında

Macar heykeltıraş ve gazeteci Lasalo Biro tarafından

bulundu. Biro, o yıllarda Budapeşte'de

hükümet tarafından finanse edilen bir

dergi çıkarıyordu. Bir gün, derginin basıldığı

matbaaya gittiğinde, çabuk kuruyan mürekkeplerin

sağlayacağı yararları düşündü ve ilk

tükenmez kalem prototipini geliştirdi. Biro, bu

keşfi üzerinde daha çok çalışmak istiyordu,

ama ülkesinde Nazi baskılarının tırmanması

sonucu Paris'e kaçtı. Oradan da 1940 yılında

Arjantin'e gitti. Lasalo Biro, tükenmez kalemi

bir türlü kafasından çıkaramıyordu. En sonunda

çalışmalarının sonucunu aldı ve 10

Haziran 1943'te "mürekkep damlatmayan"

bir kalemin patentini kendi adına tescil ettirdi.

O sırada, Henry Martin adında bir İngiliz,

hükümeti adına bazı çalışmalar yapmak

üzere Arjantin'e gelmişti. Martin, bir rastlantı

sonucu Biro ile karşılaştı ve buluşuna hayran

kaldı. Çünkü, büyük yüksekliklerde çeşitli hesaplar

yapmak zorunda kalan havacıların dolmakalem

kullanırken ne denli sıkıntılarla karşı

karşıya kaldıklarını biliyordu. Bu yeni kalem,

bu sıkıntıların sonu demekti. Çünkü, çeşitli

yüksekliklerde, hava basıncının değişiminden

etkilenmesi söz konusu değildi. Derhal kalemin

İngiltere haklarını satın aldı ve Reading

yakınlarındaki terk edilmiş bir hangarda, İngiliz

Hava Kuvvetleri için tükenmez kalem

yapmaya başladı. Yanında çalışan 17 kız, ilk

bir yıl içinde 30 bin kalem üretmeyi başardılar

ve bunların hepsi satıldı.

Biro patenti altında halka satışı yapılan ilk

tükenmez kalemler ise, 1945 yılı başlarında

Buenos Aires'te Eterpen şirketi tarafından piyasaya

çıkarıldı. Bir Birleşik Amerikalı işadamı

da, bu "büyük buluş"un ABD'ye

aktarılması için faaliyete girişti.

"Su altında yazabilen ilk kalem" olarak

reklam edilen tükenmezler, ABD'de umulanın

da ötesinde bir ilgi gördü. 29 Ekim 1945

günü New York'ta Gimbel's mağazalarında

tanesi 12.5 dolardan satışa çıkarıldı ve akşama

kadar tam 10 bin adet satıldı.

http://groups.google.com/group/merakediyorum

Tükenmez kalemlerin son derece yaygın

bir biçimde kullanılması ise 1958 yılında Bic

firması tarafından üretilmesiyle gerçekleşti.

Bir yıl içinde İngiltere'de 53 milyon Bic tükenmez

satıldı. Bu, ülkede kadın, erkek ve çocuk,

herkesin bir tükenmez sahibi olması demekti.

İLK DİKENLİ TEL

İlk dikenli telin patenti, 25 Haziran

1867'de ABD'nin Ohio eyaletinde Lucien

B.Smith tarafından alındı. Bu telin üzerine

tahta plakalar takılmış, bu plakaların üzerine

de olta şeklinde kancalar monte edilmişti.

Ancak bu ilk "dikenli tel"in herhangi bir parçasına

daha sonra rastlanmadığından, patenti

alınmasına rağmen üretilip üretilmediği bilinemiyor.

Ertesi yıl patent alan M.Kelly ise,

birbiri üzerine bükülmüş iki telin kıvrımları

arasına yerleştirdiği oltalarla gerçek anlamda

ilk dikenli teli yapmış oldu. "Gerçek anlamda

koruyucu" olarak reklamı yapılan bu dikenli

tele, ABD'nin bazı yörelerinde hâlâ rastlamak

mümkündür. Sığır çiftliklerinde, hayvanları

belirli bir yerde tutabilmek için yeterince

kereste bulamayan ve bu yüzden çeşitli

zorluklarla karşı karşıya kalan Batı'da, dikenli

telin bulunuşu gerçek anlamda bir "devrim"

oldu.

Dikenli tel koleksiyonculuğu, Avrupa'da

henüz pek yaygın olmamakla birlikte, ABD'-

nin güneybatı eyaletlerinde oldukça geçerli bir

uğraştır. Çeşitli dönemlerde yapılmış çeşitli biçimlerdeki

dikenli telleri toplamak, kovboyların

torunları olan Amerikalılar için ayrı bir

zevktir. Bugün bazı koleksiyoncuların elinde

1500'ü aşkın türde dikenli tel olduğu biliniyor

ve bu teller zaman zaman açık artırmalarda;

yarım metresi yaklaşık 40 bin liradan alıcı bulabiliyor.

DİKENLİ TELİN SAVUNMADA

İLK KULLANILIŞI

Dikenli tel savunma amacıyla ilk kez 1898

yılında Küba'da, Amerikalılarla İspanyollar

arasındaki savaşta, Amerika Birleşik Devletleri

ordusu tarafından kullanıldı.

ULUSLARARASI İLK GÜZELLİK

YARIŞMASI

Uluslararası nitelikteki ilk güzellik yarışması,

14 Ağustos 1908 günü İngiltere'nin Folkestone

kentinde, Pier hipodromunda yapıldı.

Yarışmaya altı İngiliz adayın yanı sıra, üç

Fransız, bir İrlandalı, bir Avusturyalı, bir

Amerikalı ve "Boulogne'dan gelen birkaç balıkçı

kız" katılıyordu. Son grup, ön elemelerden

geçmediği için, öteki üç Fransız gibi resmen

aday değildi. Yarışmayı izlemeye gelen

her seyirciye 4 sterling karşılığında üç oy pusulası

verildi. Böylece, güzelleri halk değerlendirmiş

olacaktı. Kraliçelik tacını ve birincilik

ödülü olan Spencer marka piyanoyu, bir dükkâncının

kızı olan 18 yaşındaki İngiliz dilberi

Nellie Jarman kazandı. Ertesi gün Folkestone

Herald gazetesinde yer alan yarışmayla ilgili

bir yorumda ise, seyircilerin kendi ülkelerinden

birine oy vermekle "açık biçimde

tarafgirlik" yaptıkları öne sürüldü.

MAYOYLA YAPILAN İLK

GÜZELLİK YARIŞMASI

Güzellerin günlük giysiler yerine mayo giyerek

yarıştıkları ilk güzellik yarışması, 7 Eylül

1921 günü ABD'de, Atlantic City'de yapılan

"Miss America" yarışmasıydı. Bu, aynı

zamanda ilk kez bir ülkenin adıyla anılan ve

daha sonra gelenek haline gelen bir yarışma

oldu. "Miss Amerika" adının isim babası, Atlantic

City Press gazetesi muhabirlerinden

Herb Test idi. Yarışmanın birincisi olarak

"Miss America" unvanını alan 15 yaşındaki

Margaret Gorman, elemelere Miss Washington

unvanıyla katılmıştı ve henüz ortaokul öğrencisiydi.

Enfes bir sarışın olan Bayan Gorman,

75-63-80'lik vücut ölçüleriyle bütün izleyicilerin

soluklarını kesti ve 1.53'lük boyuyla

da bugüne kadar "Bayan Amerika" unvanını

alan en kısa boylu güzel oldu.

İLK DÜNYA GÜZELLİK KRALİÇESİ

YARIŞMASI

Dünya Güzellik Kraliçesi yarışması ilk kez

1951 yılında Mecca Ltd. Halkla İlişkiler Direktörü

Eric Morley tarafından düzenlendi. O

yıl, Morley'in patronları, kendisinden Londra

Festivali'ne uluslararası bir yenilik getirmesini

istemişlerdi. Morley de uzun uzun düşündükten

sonra, bu tür bir yarışmanın gerçekten

ses getireceğine inandı ve bu düşüncesini

gerçekleştirmek için kolları sıvadı. 19 Nisan

günü, Strand Lisesi Bale Salonu'nda yapılan

finale yalnız beşi denizaşırı ülkelerden gelen

30 aday katıldı.

Bu yarışmanın bir başka özelliği de, bütün

yarışmacıların o dönemde İngiltere için

çok yeni bir olgu olan bikini ile podyuma çıkmalarıydı.

Sonuçta 1000 sterlinglik birincilik

ödülünü ve Dünya Güzellik Kraliçesi tacını

Stocholmlü bir polisin kızı olan 22 yaşındaki

İsveç güzeli Kiki Kaakonson kazandı.

33

http://groups.google.com/group/merakediyorum

1888 yılında, Belçika'da yapılan ilk güzellik yarışmasında, adaylar büyük bir gizlilik içinde finalin yapılacağı salona getirildiler.

Bu ilk yarışmada, kraliçelik tacını, fotoğrafta görülmeyen bir zenci kazandı.

İLK GÜZELLİK YARIŞMASI

Bilinen ilk güzellik yarışması, 19 Eylül

1888'de, Belçika'nın Spa kentinde "Concours

de Beatue" adı altında yapıldı. Yarışmayla ilgili

duyuru üzerine 350 aday, ilk elemeyi kazanmak

umuduyla jüriye fotoğraflarını gönderdi.

Jüri üyeleri, oldukça tartışmalı geçentoplantılardan

sonra, bunlardan 21'ini finale

katılmaya layık gördü. Yarışma, tam bir gizlilik

içinde yapılıyordu ve jüri üyeleri güzelleri

adeta gözlerinden kıskanıyorlardı. Bir İskandinav

gazetesi, "Halkın kraliçe adaylarını

görmesine kesinlikle izin verilmiyor" diye

yazdı. "Toplu olarak yarışma saatini özel bir

binada bekleyen güzeller, finalin yapılacağı salona

her tarafı sımsıkı kapatılmış özel arabalarla

getirildiler."

Nihayet jüri, kraliçe adaylarını teker teker

inceledi ve 5 bin franklık birincilik ödülüne,

Guadeloupe'dan 18 yaşındaki Bertha Soucaret'i

layık gördü.

Aynı İskandinav gazetesi, yarışmadan birkaç

gün sonra şu haberi veriyordu:

"Aldığımız son bilgilere göre Bayan Soucaret,

yakın bir gelecekte sahneye çıkacakmış.

Eh, sesi belki yeterli olmayabilir, ama günümüzde

güzellik her kapıyı açıyor."

İLK BİSİKLET YAPIMCISI

İlk bisiklet yapımcısı, Paris'teki Cite Godot

de Mauroy'un ustabaşısı Pierre Michaux'-

dur. Bu endüstrinin temelinin nasıl atıldığı,

Michaux'nun oğlu Henri tarafından 1893 yılında

Le Velo'ya yazılan bir mektupta şöyle

anlatılır:

"1861 yılının Mart ayıydı,.. Parisli şapka

imalatçısı Mösyö Brunel, ön tekerini onart-

34

mak üzere Velocifere'ini (hobi-at) babama getirdi.

Aynı akşam 19 yaşındaki erkek kardeşim

Ernest, bu aracı alarak Montaigne Caddesi'nde

dolaşmaya çıktı. Eve döndüğünde,

babama, 'Dengemi sağlamakta pek güçlük

çekmiyorum. Ancak, yeterli hızı sağladıktan

sonra yere çarpmamaları için bacaklarımı havada

tutmak bayağı yorucu oluyor' dedi. 'O

zaman' dedi babam, 'Tekerin ön çatalının iki

tarafına birer destek koy. Hızlanıp dengeni

sağladıktan sonra ayaklarını bu destek üzerihttp://

groups.google.com/group/merakediyorum

BİNMESİ HAYLİ ZORDU

1870 yılında James Starley tarafından geliştirilen bisikletlerin

ön tekerlekleri, arka tekerleklerine oranla çok büyüktü.

Sürücünün ön tekerleğin üzerine oturması gerekiyordu. Üzerinde

denge sağlamak, oldukça zordu ve bu nedenle düşme

vakalarına çok sık rastlanıyordu.

BÜTÜNÜYLE METALDEN

YAPILAN İLK HAFİF BİSİKLET

Bu tür bir bisikletin patenti ilk kez 1870

yılında Coventry Makinists Co. adlı İngiliz şirketinde

görevli James Starley ve WilIiam'HiIIman

tarafından alındı. Bu bisikletin bir özelliği

de, ilk kez tekerleklerinde tel kullanılmasıydı.

Araçlarını tanıtabilmek için Starley ve

Hillman, hiç durmadan 154 km. yol alarak bir

günde Londra'dan Coventry'ye gittiler ve Katedralin

çanı tam gece yarısını vururken, Starley'in

evine geldiler. 1871 yılında bu bisiklet

vitessiz olarak sekiz şilinge, vitesli olarak da

12 şilinge piyasaya sunuldu.

35

http://groups.google.com/group/merakediyorum

İLK BİSİKLET

Bisiklet ilk kez 1839 yılında İngiltere'nin

Dumfries yöresinde, Courthill kasabası demircilerinden

Kirkpatrick Macmillan tarafından

yapıldı. Yaklaşık 27 kilo ağırlığındaki araç,

tahta bir iskeletten oluşuyordu. Ön tarafına

bir at başı geçirilmişti. Demir tekerleklerinden

öndekinin çapı 80 cm, arkadakininki ise 105

cm idi. Pedallar, kranklar aracılığıyla arka tekere

bağlanmıştı ve ayakların ileri geri hareketleriyle

devinim kazanıyordu. Ne var ki,

Macmillan, büyük bir endüstrinin kurucusu

olduğundan habersizdi. Onun tek düşüncesi,

Courthill ile Dumfries arasındaki 22 kilometrelik

yolu rahatlıkla ve daha az yorularak gidip

gelmesine yarayacak bir araç geliştirmekti.

1842 yılında, bir iş için Glascow'a gitti ve

bu arada yine hiç farkında olmadan ilk uzun

mesafe bisiklet rekorunu kırdı. 10 Haziran

1839 tarihli Glascow Herald gazetesi, 64 kilometrelik

bir yolculuk sonrası Glascow'a gel-

"diğinde Macmillan'ın "şeytan icadını" seyretmek

üzere toplanan kalabalıktan bir çocuğa

çarparak durabildiğini yazdı. Polis, bu ilk bisiklet

kazası için Macmillan'ı beş şilin para

cezasına çarptırdı.

Birkaç gün sonra Macmillan'ın yeğeni

Mary Marchbank, dayısının yaptığı bisikletle

birkaç tur attı ve dünyada bisiklete binen ilk

kadın unvanını kazandı.

ULAŞIM VE EĞLENCE ARACI

1839 yılından itibaren insanların hizmetine giren bisiklet, günümüzde

de bir zevk ve ulaşım aracı olmaya devam ediyor.

ne yerleştirir ve dinlenirsin. Hatta daha iyisi,

bu desteği bir krankla tekere monte et. Böylelikle

ayaklarını dinlendirirken, ara sıra destekleri

hareket ettirirsin. O da krankı harekete

geçirir ve teker döner.'

Kardeşim, derhal babamın dediklerini uyguladı

ve böylece pedal sistemi gerçekleşmiş

oldu. Gerçi bu dahiyane fikir Pierre Michaux'ya

aitti ama, o fikri hayata geçiren ilk kişi,

oğlu Ernest oldu."

Böylece, pedallı bisiklet üretmek üzere

"La Compagnie Parisienne Ancien Maison

Michaux et Cie" adında bir firma kurulmuş

oluyordu. 1861 yılında iki modelin üretimi yapıldı.

Seri üretime ise bir sonraki yıl geçildi ve

o yıl içinde firma 142 adet bisiklet üretti.

36

İLK KADIN BİSİKLETİ

Kadınlar için yapılan ilk bisikletin patenti

1870 yılında Samuel Webb Thomas tarafından

alındı. Seri üretimi ise, 1874 yılında, Starley

ve Hillman tarafından kendi buluşları olan

bisiklet üzerinde yapılan birkaç değişiklikle

başlatıldı. Fakat bu bisikletin çok karmaşık bir

pedal sistemi vardı ve üzerinde denge sağlamak

hayli zordu. Üstelik bir düşme anında da

ciddi yaralanmalara yol açıyordu. Bu nedenle

fazla rağbet görmedi.

Arka tekerleğe zincirle bağlı pedallarla çalışan

basık gövdeli ilk kadın bisikleti ise, yeterince

güvenli olarak 1884 yılında H.J.Lawson

tarafından yapıldı.

http://groups.google.com/group/merakediyorum

İLK ZİNCİRLİ BİSİKLET

Bu tür bir bisiklet ilk kez 1873 yılında

H.J.Lawson tarafından gerçekleştirildi. Ertesi

yıl, Lawson, Brighton sokaklarında bisikletiyle

gezmeye başladı. Sussex Cücesi adlı bisikletin

ahşap cantlı tekerleklerinin çapı 58 cm

idi. 1879 yılında Lawson, buluşunu daha da

geliştirdi. Ancak, bu kez ön tekerin çapı, arka

tekere oranla yaklaşık iki kez daha büyüktü.

Bu bisiklet ilk kez 1880 yılı Şubat ayında

bir sergide kamuoyuna sunuldu ve aynı tarihte

satışına başlandı.

İLK BİKİNİ

Bugün bile birçok erkeğin gözdesi olan bikini

mayo ilk kez, 5 Haziran 1946 günü Paris'te

yapılan bir moda gösterisi sırasında, modaseverlerin

önünde sergilendi. Mayonun tasarımı,

Fransız Louis Reard'a aitti. İlk kez sergileyen

ise, Micheline Bernardi oldu. Bikininin

dünyaya lanse edilmesi, Amerikalıların

Pasifik'teki Bikini Atolü'nde bir atom denemesi

yapmalarından dört gün sonrasına rastlamıştı.

Bu nedenle, Bay Reard, yeni biçimlendirdiği

mayoya "çarpıcı" anlamında bikini

adını verdi. İlk yapılan bikini, pamuklu bir

kumaştandı ve üzerinde gazete deseni vardı.

Bu gazete deseninde resmi olan Bayan Bernardi,

öylesine büyük bir üne kavuştu ki, çok kısa

bir dönemde tam 50 bin hayranı, Bayan

Bernardi'ye mektup yazdı.

İLK PREZERVATİF

1551 yılından, ölüm tarihi olan 1562 yılına kadar

Padua Üniversitesi'nde Anatomi Kürsüsü

Başkanı olan Profesör Gabriel Fallopius,

ilk prezervatifin bulucusudur. Profesör Fallopius'un

prezervatifle ilgili ilk makalesi, 1564

yılında De Morbo Gallico'da yayınlandı. Fallopius'un

bulduğu koruyucu kılıf, 1100 erkek

üzerinde denenmişti ve ilk kullanıldığında birtakım

bulaşıcı hastalıklara karşı koruyucu

amacını taşıyordu. Bu prezervatifin doğum

kontrol unsuru olduğu daha sonra tamamen

bir rastlantı sonucu ortaya çıktı. 1655 yılına

kadar prezervatifi kullananlar, yalnız ilişki

kurdukları kadınlardan bazı hastalıkları almama

amacını taşıyorlardı. O yıl bir Paris dergisi,

"L'ecole Des Filles" başlığı altında söz

konusu kılıfların, spermin kadın rahmine girmesini

engelleyici bir rol oynadıklarını da duyurdu.

Bu yazıdan sonra prezervatiflerin gebeliği

önleyici özellikleri ön plana çıktı.

17. yy'ın sonlarında Fransa'da prezervatiflerin

kullanımı bir hayli yaygınlaşmıştı, ama

genellikle, rahim içi koruyucu kılıflar daha

rağbetteydi. 1671 yılında, kızkardeşine bir

mektup yazan Bayan de Sevigne, söz konusu

prezervatifleri, "İlişkiden yeterince zevk almayı

engelleyen, ama bazı tehlikeleri de ortadan

kaldıran bir örümcek ağı" olarak tanımlıyordu.

KULLANILAN İLK PREZERVATİF

Prezervatifin bulunuşundan bu yana milyonlarcasının

kullanıldığı bir gerçektir. Ama

kullanıldığı bilinen en eski prezervatif, 1950'li

yıllarda İngiltere'de bir kır evinde bulundu. Bu

prezervatifin içinde bulunduğu sandık, 1800

yılından beri açılmamıştı, kullanıldığı her halinden

belliydi. Koyun karaciğerinden yapılan

bu prezervatif, kullanılmadan önce suda ıslatılması

gereken türdendi. Ünlü çapkın Casanova,

bu tür kılıfları, "İngiliz yağmurluğu"

diye tanımlar. Anılarında yazdığına göre, prezervatifler,

penisin üzerine geçirildikten sonra

uç kısımları pembe bir kurdeleyle düğümlenir.

1744 yılında bu tür prezervatifleri pazarlayan

Cundum Wahehouse firması, müşterilerine,

daha güvenli ilişki kurabilmeleri için

üst üste iki koruyucu takmalarını öneriyordu.

İlk lastik koruyucuların kullanılışına ilişkin

kayıtlara ancak 1888 yılından itibaren rastlıyoruz.

O yıl yayınlanan ve lastik ticaretiyle ilgilenenler

arasında dağıtılan bir dergi, üretimi,

çok saygın bir işkolunun yüzkarası olarak

okuyucularına takdim ediyordu.

İLK DOĞUM KONTROL HAPI

İlk doğum kontrol hapı, ABD'nin Massachussetts

eyaletinde, Shrewsbury kentinde biyolojik

araştırmalar yapan Worcester Vakfı

hesabına çalışan Dr. Gregory Pincus tarafından

geliştirildi. Dr. Pincus, 1950 yılında aile

planlamasına ilişkin çalışmalar yapmak üzere

vakfa davet edilmişti. Amacı, "zararsız, kesinlikle

güvenilebilir, basit, pratik, uygulaması

kolay ve hem karı, hem de koca tarafından

fiziksel doyumu engellemeyen bir koruyucu"

bulmaktı. Pincus ve yardımcısı Dr. John

Rock, ağız yoluyla alınabilecek böyle bir ilacı

insanlığın hizmetine sunabilmek için tam

beş yıl olağanüstü çalıştılar. Söz konusu ilaç

için yola çıktıkları ana maddeler, progestin ve

östrojendi. İlk klinik deneyler 1954 yılında yapıldı.

Dr. Pincus'un mucize hapıyla ilgili ilk geniş

çaplı deneme ise 1956 yılında Puerto Rico'da,

San Juan kentinde yapıldı. Bu deneme-

37

http://groups.google.com/group/merakediyorum

ye 1308 kadın, gönüllü olarak katıldı. Bunlardan

811 tanesine Conovid adı verilen haptan,

497 kişiye de daha sonra geliştirilen Uvulen'-

den verildi. Üç yıl süren denemeleri tamamlayan

830 kadından yalnız 17'si gebe kaldı.

Serbest piyasada satılan ilk doğum kontrol

hapı ise, Enovid 10'dur. G.D.Searle Eczacılık

firması tarafından 18 Ağustos 1960 tarihinden

itibaren eczanelerde hanımların yararına

sunuldu.

İLK KAN NAKLİ

Bir insana yapılan ilk kan nakli, 12 Haziran

1667 günü, Montpellier Üniversitesi Felsefe

ve Matematik Profesörü ve 14. Louis'-

nin özel doktoru Profesör Jean-Baptiste

Denys tarafından gerçekleştirildi. O gün, Profesör

Denys'e 15 yaşında bir hasta getirilmişti.

Delikanlının çok yüksek ateşi vardı ve o günün

yöntemlerine göre, bu yüksek ateşi düşürebilmek

için kendisine tam 20 kez hacamat

yapılmış, yani kanı alınmıştı. Kan kaybını karşılayabilmek

için, Profesör Denys, hastasına

bir kuzudan alınan 250 gram kan verdi. Bu,

o günün bilimsel ortamına göre, çok tehlikeli

bir denemeydi. Ancak Profesör Denys'in notlarına

göre, hasta bu tehlikeli deneye "gülümseyerek"

yanıt verdi ve çok geçmeden sağlığına

kavuştu. Ne var ki, bu olumlu başlangıç,

sonraki denemelerde de aynı sevindirici

sonucu vermedi. İlk girişiminden başarılı sonuç

alan Profesör Denys, daha birçok hastasına,

hayvanlardan aldığı kam nakletti. Ama

bu hastaların tamamına yakın bir bölümü kısa

süre içinde öldü. Deney önce Fransa'da, daha

sonra da öteki ülkelerde yasaklandı.

INSANDAN İNSANA ILK

KAN NAKLI

Bir insandan bir başka insana kan nakletmeyi

ilk akıl eden ve bunu başaran kişi, döneminin

"dahi" doktoru 28 yaşındaki Thomas

Blundell'dir. Bu genç bilim adamı, 1818

yılı Eylül ayında Londra'daki Guy's Hospital'da

kendi buluşu olan ince bir şırınga aracılığıyla

değişik kişilerden aldığı taze kanı, ölmek

üzere olan bir hastasına aktardı. Ne var

ki, kan nakline ilişkin birtakım bilimsel sorunlar

bir yana, söz konusu hasta zaten ölümün

eşiğindeydi ve deneme doğal olarak başarısızlıkla

sonuçlandı. Ancak 10 yıl sonra Doktor

Blundell, sağlıklı insanlardan aldığı taze kanla

bir başka insanı yaşatmayı başardı ve bu konuda

tıp biliminde çığır açarak kendisinden

sonra gelecek meslektaşlarına öncülük etti.

38

KAN NAKLİYLE KURTULAN

İLK İNSAN

Kan nakli sayesinde bir hastanın hayatının

kurtarılmasına ilk kez 1825 yılında Londra'-

da tanık olundu. Dr. Doubleday, şiddetli bir

iç kanama geçiren bir kadın hastasına, başka

insanlardan aldığı yaklaşık 750 gram taze kanı

aktardı ve bu kadını kurtardı. İlk 200 gram

kanın verilmesinden sonra hasta, yatağında

doğruldu ve "Kendimi bir boğa kadar güçlü

hissediyorum" dedi. Aynı anda nabız 140'tan

104'e düşmüştü.

İyi denetlenebildiği takdirde kan naklinin

başarılı sonuç verebileceğini kanıtlayan bu ilk

denemeye karşın hâlâ aşılması gereken iki büyük

engel vardı. İlk kez 1900 yılında Viyanalı

doktor Karl Landsteimer, kan gruplarını belirledi.

Böylece doktorlar, hangi kişilerin kime

kan verebileceklerini öğrenmiş oldular. Bu

bilginin pratik olarak uygulanabilmesi için

aradan yıllar geçmesi gerekti. 1907 yılında

Norveçli Doktor Jansky, ilk kez kan gruplarını

bugün bilinen anlamıyla tam olarak ayırdı.

Ertesi yıl, New Yorklu Doktor Reuben Ottenberg,

bir insandan bir başkasına kan nakletmeden

önce, kan grubunun belirlenmesi gerektiğini

ve bunun nasıl yapılabileceğini gözler

önüne serdi.

Aşılması gereken bir başka sorun ise, pıhtılaşmaydı.

Bu sorun nedeniyle, daha önce

hayvanlardan alınan kanların verildiği bazı

hastalar, çok şanssız olmuş ve bir miktar kan

alabildikten sonra pıhtılaşma nedeniyle kendilerine

daha fazlası verilememişti. Bu sorun,

sodyum sitrat adı verilen bir kimyasal maddeyle

çözüldü ve kan, hastalara verilmek üzere

şişe içinde bu maddenin yardımıyla depolanabildi.

Bu yöntemin mucidi, Belçikalı Cerrah

A. Hustin'dir. Dr. Hustin, bulduğu yöntem

sayesinde ilk kez 27 Mart 1914 tarihinde Brüksel'deki

Saint-Jean Hastanesi'nde bir hastaya

şişeden kan aktarmayı başardı.

Her ne kadar bu kimyasal madde pıhtılaşmayı

önlüyorsa da, çözüm yalnız birkaç saatle

sınırlı kalıyordu. Bu sorunun üstesinden

de, 1917 yılında Batı Cephesi'nde Kanada askerleri

için çalışan Amerikalı Doktor Oswald

Robertson tarafından gelindi.

KAN VEREN İLK İNSANLAR

Gönüllü olarak kan veren ilk insanlar, 1921

yılında İngiltere'de Doktor P.L.OIiver'in çağrısına

"evet" diyen dört kişidir. İngiliz Kızılhaç'ının

Londra örgütünde görevli bu dört kişi,

King's College Hastanesi'nde kanlarını verhttp://

groups.google.com/group/merakediyorum

diler. Bu olaydan sonra, Londra'da kan vermek

isteyen gönüllüler için bir çizelge tutuldu.

Bu çizelge, daha sonraki yıllarda herhangi

bir hastaneden gelen kan isteğinin karşılanmasında

büyük ölçüde yardımcı oldu. 1924 yılında,

Londra'daki hastanelerden yalnız 26

kan talebi oldu. Bir yıl sonra ise bu çağrı, 5

bin 333'e ulaştı.

İLK KAN BANKASI

Bugün bilinen anlamıyla ilk kan bankası, 1931

yılında Moskova Acil Yardım Hastanesi'nde,

Profesör Sergey Yudin tarafından kuruldu.

"Kan Bankası" deyimi ise, 1937 yılında Chicago'daki

Cook County Hastanesi Kan Merkezi'ni

kuran Bernard Fantus tarafından kullanıldı

ve daha sonra deyim, dünya çapında

yerleşti.

DOĞUM ÖNCESİ İLK KAN NAKLİ

20 Eylül 1963 günü, Yeni Zelanda'da, Auckland

kentinde Ulusal Kadın Hastanesi'nde

dünyada ilk kez olarak Bayan E.McLeod'un

çocuğuna doğumdan hemen önce Profesör

George Green tarafından kan nakli yapıldı.

Benzer bir işlem, 1964 yılı Ağustos ayında İngiltere'de,

Lewisham Hastanesi'nde yinelendi.

CİLT ÜZERİNE GEÇİRİLEN İLK

KİTAP GÖMLEĞİ

Cilt üzerine kitabın tozlanmaması için geçirilen

ilk kitap gömleği, 1833 yılında yayınlanan

"The Keepsake" adlı kitap için kullanıldı.

Bu güderi tozluğun ön yüzünde kenar

süsleri arasında kırmızı renkte kitabın adı yazılıydı.

Arka yüzde ise, yayımcı Longman şirketinin

öbür kitaplarını tanıtan bir liste vardı.

Bu gömleğin orijinali 1934 yılında ünlü İngiliz

kitap koleksiyoncusu John Carter tarafından

bulundu. 1952 yılında Oxford'daki

Bodleian Kitaplığı'na aktarıldığı sırada kayboldu.

Başka bir örneğine ise rastlanılamadı.

İLK KİTAP KULÜBÜ

Üyelerine indirimli fiyatlarla kitap satan ilk kitap

kulübü, 1936 yılında Mayıs ayında hizmete

giren Maurice Thorez'in, "France Today and

the People's Front" adlı kulübüdür. 5 bin üyesi

olan bu kulübün fikir babası, faşizm, yoksulluk

ve savaşın tehlikelerine ilişkin yapıtları

ucuz ve kolay bir biçimde iletmeyi amaçlayan

Londralı yayınevi sahibi Victor Gollancz'dır.

Üyelere iletilecek kitapları seçmekle görevli

komite, John Strachey, Harold Laski ve bizzat

Gollancz tarafından oluşturuldu. Seçilen

her kitap, özel portakal renkli bir kap içinde

üyelere gönderildi. Kitapların normal satış fiyatları,

üyelerden istenen fiyatın üç ya da dört

katıydı ve bunların kaplan çok daha farklı

renklerdeydi.

Özel bir konuyla ilgilenen üyelerden ziyade

herkese açık ilk kitap kulübü ise, 1937 yılında

kurulan "Readers Union" (Okurlar Birliği)

adlı kulüptür. Bu kulüp, halen kendi türünde

en eski kuruluş olma özelliğini de taşımaktadır.

ÜZERİ RESİMLİ İLK KİTAP

GÖMLEĞİ

1860 yılında, Longman Yayınevi tarafından

yayınlanan Bunyan'ın "Pilgrim's

Progress" adlı kitabının üzerinde Charles

Bennett tarafından yapılmış bir resim vardı.

Aynı ressam, iç sayfalara da bazı resimler çizmişti.

Gerek "The Keepsake", gerekse "Pilgrim's

Progress" adlı kitapların gömlekleri, kitabı

tümüyle saracak nitelikteydi. Bugün bildiğimiz

anlamıyla ilk modern cilt ise (ön yüzünde

ve sırtında kitabın adı ile yazarın adı

yazılı, sayfaların açılma yerleri açıkta kalmış)

1861 yılında Blackwood Yayınevi'nce yayınlanan

ve Noel Paton tarafından yazılan "Poems

by a Painter" adlı kitapta kullanıldı.

ARKA KAPAKTA İLK TANITIM

YAZISI

New Yorklu iki yayınevi, Harperve Dodd

Mead, 1899 yılından itibaren yayınladıkları kitapların

arka kapaklarında kitabı tanıtıcı yazılara

yer verdiler. Bu tür kitapların ilk üç örneği,

Harper yayınlarından "Amiral George

Dewey" (yazan, John Barrett), Memnun

Sekreter" (J.K.Bangs) ve Dodd Mead yayınlarından

Janice Meredith'tir (P.L.Ford).

İLK ARMAĞAN KİTAPLAR

1932 yılında, İngiliz Ulusal Kitap Konseyi, insanların

sevdiklerine kitap armağan edebilmeleri

için bir kampanya başlattı. Yayınevlerinin

özel armağan ciltleri içinde hazırlanan bu kitaplar,

doğum günü ya da belirli nedenlerle bir

kimseye armağan edilebilecek biçimde, özel

39

http://groups.google.com/group/merakediyorum

formlarda paketleniyordu. Bu amaçla başlatılan

kampanya "Armağan benden, seçmek

sizden" sloganıyla bütün ülkeye duyuruldu.

Söz konusu kampanya uyarınca, herhangi bir

kimse, bir kitap armağanı kartı satın alarak

sevdiği kişiye veriyordu. Armağanı alan kişi

de, elindeki bu kartla kampanyaya katılan yayınevlerinden

herhangi birinden beğenisine göre

tercih ettiği özel kitabını alıyordu.

İLK MELON ŞAPKA

İlk melon şapka, 1849 yılında Londralı şapka

yapımcıları Thomas ve William Bowler

kardeşler tarafından üretildi. İmalatçı firmaya

siparişi Lock and Co. adlı mağaza tarafından,

William Coke adlı bir müşterinin isteği

üzerine verilmişti. Bay Coke, avlanmaya çıktığı

zaman, başını alçak dallardan korumak

üzere böyle bir şapkaya sahip olmayı düşünmüştü.

17 Aralık 1849'da yeni şapkasını denemek

üzere Londra'ya gitti. Şapkasını eline

aldı, sağına-soluna iyice baktı, sonra da başına

giyeceğine, yere fırlatıp üzerinde tepinmeye

başladı. Pek fazla deforme olmadığını görünce,

memnuniyetle şapkasını giydi ve 12 şillinglik

faturayı ödedi. İngiltere'de bugün de

faaliyetini sürdüren Lock mağazalarında bu

tür şapkalar, ilk müşterinin anısına, hâlâ Coke

şapkası olarak satılır.

İLK ÇOCUK KULÜBÜ

1872 yılı Ekim ayında, Londra'nın Kensington

semtinde Rahip Daniel Eisdale'in yöneticiliğinde

faaliyete geçen "Kıbrıslı Çocuklar

Kulübü", bilinen ilk çocuk kulübüdür. Kulübün

faaliyetlerine ilişkin olarak birkaç gün

sonra, "St. John's Parish Magazine" adlı dergide

şu satırlar yer aldı:

"Üç hafta önce faaliyete geçen bu kulübün

üyeleri, Beulah salonlarında perşembe ve

cuma günleri birer buçuk saat, cumartesi günleri

ise iki saat süreyle bir araya geliyorlar. Katılanların

sayısına bakılırsa, kulübe olan ilgi

çok büyük. Çocuklar çeşitli oyunlarla vakit

geçiriyorlar. Bu arada birkaç çocuk dostu tarafından

kulübe armağan edilen bilardo masası

da büyük ilgi görüyor. Biz uğradığımızda,

kulüpte 30 kadar üye vardı. Kendilerine

çay, kahve, tereyağlı ekmek dilimleri verildi.

Pazar okuluna ve gece derslerine devam eden

çocuklar için üyelik ücretsiz. Diğerleri ise her

gelişlerinde 1 şilling vermek zorundalar. Her

toplantıya iki bay nezaret ediyor ve çocuklar

arasında bir sorun çıkmıyor."

Bu kulüp, Birinci Dünya Savaşı'na kadar

varlığını sürdürdü.

40

İLK İZCİ HAREKETİ

İzcilik düşüncesinin doğuşu, 29 Haziran-9

Ağustos 1907 tarihleri arasında, Brownsea

Adası'nda, Tümgeneral Sir Robert Baden-

Powell yönetimindeki bir kampta doğdu. Bu

deneme kampına, 20 çocuk davet edilmişti.

Grubun 9 üyesi, Bourneouth ve Pool Çocuk

Tugayları'ndan gelmişlerdi. Diğerleri ise, General

Baden-Powell'ın dostlarının çocuklarıydı.

Grup, "Çulluklar", "Kuzgunlar",

"Kurtlar" ve "Boğalar" adlarını taşıyan dört

kümeye ayrıldı. Ağaç kesmek, gözlemler yapmak,

yüzmek, düğüm atmak, yemek pişirmek,

beden eğitimi yapmak, kürek çekmek,

yangın söndürmek, gece nöbeti gibi çeşitli alışkanlıklar

ve yetenekler kazanan grubun üyeleri,

belirli blir üniforma giymiyorlardı, ama

o dönemde hiç de yaygın olmamasına karşın,

General Baden-Powell bu "genç yetenekler"

e, kısa şortlar giydiriyordu. Şapkalarında

da pusulanın kuzey ucunu gösteren amblemler

vardı. Kamp süresince, karargâhta,

Mafeking Kuşatması sırasında kullanılan Birlik

Bayrağı dalgalandı.

16 Haziran 1908'den itibaren General

Baden-Powell'm bu konuda başlattığı yayınlar

üzerine, bu tür kamplara ilgi attı. Aslında

generalin amacı, ulusal bir gençlik örgütü kurmak

değil, Avrupa'nın çeşitli yörelerinde, kendisinin

bizzat yaşayarak kazandığı

deneyimleri, yeteneklerini geliştirmek isteyen

gençlere öğretmekti. Ama, gördüğü ilgi çok

büyük oldu. Özellikle orta ve ortanın altındaki

sosyal sınıflardan birçok çocuk, General

Baden-Powell'ın etkisiyle, kümeler halinde bir

araya geldiler ve onun yazdıklarını uygulamaya

başladılar.

Varlığına ilişkin somut kanıtlar bulunan

ilk izci birliği, Birinci Glascow İzci Birliği'dir.

26 Ocak 1908'de resmen kuruldu ve bu tarihi

taşıyan kuruluş sertifikasını onaylattı. Birliğin

temeli, 1907 yılı Eylül ayında Robert Young

tarafından atılmıştı. O tarihte, Glascowlu

çocuklar yaz kampında bir araya geldiler ve

dostluklarım perçinlediler. Çok geçmeden General

Baden-Powell, Yüzbaşı Young'u ziyaret

ederek, Bröwnsea kampında edinilen

deneyimleri aktardı ve çocukları nasıl yönlendirmesi

gerektiği konusunda kendisine yardımcı

oldu. Öğrencilerin de büyük ilgi

göstermesi üzerine grup, Birinci Glascow İzci

Birliği adını aldı ve dört kümeye ayrıldı. Kümelerden

her birine, kampa en çok öğrenci veren

dört okulun adları verildi.

Dünyanın çeşitli ülkelerinde kurulan izci

örgütleri, daha sonra bir uluslararası ortak kuhttp://

groups.google.com/group/merakediyorum

ruluşun çatısı altında birleştiler. 1964 yılında,

uluslararası izci hareketinin üye sayısı ilk kez

10 milyonun üzerine çıktı. Halen, dinsel birtakım

örgütlerin dışında, dünyanın en büyük

uluslararası gönüllü örgütüdür.

İLK RESMİ İZCİ BİRLİĞİ

1907 yılında, Robert Young'ın önderliğinde bir araya gelen

Glascowlu öğrenciler, bir yıl sonra resmen izci kümesi niteliği

kazandılar. 26 Ocak 1908 tarihinde, Birinci Glascow İzci

Birliği'nin kuruluşu, bu sertifika ile onaylandı.

41

http://groups.google.com/group/merakediyorum

BRİÇİN İLK ÇIKIŞI

Briç, büyük bir olasılıkla Türkiye'den dünyaya

yayılan bir oyundur. 1885 yılında, İstanbul'u

ziyaret eden İngiliz gezgini John

Collinson, burada öğrendiği kuralları, İngiltere'ye

döndükten sonra 1886 yılı Şubat ayında

bir kitap halinde yayınladı. Her ne kadar

Collinson bu kitaba Biritch ya da Rus Briçi

adını verdiyse de, oyunun Rus kökenli olduğunu

gösterir hiçbir belirti yoktur. Britich sözcüğü

ise, bilinen dillerden herhangi birinde

belirli bir anlam taşımaz.

1906 yılında briç üzerine bir başka kitap

yazan William Dalton ise, Collinson'un Türkiye'den

dönüşünden çok daha önce İngiltere'

de briç oynandığını öne sürer:

"Mr. Scramanga adlı Yunan asıllı bir beyefendiden

bir mektup aldım. Kendileri, söz

konusu oyunun 1870'lı yıllarda Manchester'-

de yaşayan Yunan kolonisi arasında oldukça

sık oynandığını belirtiyorlar. Mr. Scramanga'-

nın mektubundan anlaşıldığına göre, o dönemde

oynanan oyunla bugün bildiğimiz briç

kuralları arasında çok az fark var. Örneğin,

bir eldeki dört as bugün 100 puan olarak değerlendirilirken,

o zaman 80 puan olarak değerlendiriliyordu.'

'

Briçin İngiltere'de hızla yaygınlaşması ise,

1894 yılında başladı. O yıl Lord Brougham,

Kahire'de öğrendiği oyunu, Portland Kulübü'nde

lanse etti. Bunun üzerine briç, hızla

rağbet görmeye başladı. Ertesi yıl Haziran

ayında Turf ve Portland kulüplerinin üyelerinden

oluşan bir ortak komite, ilk resmi kuralları

belirlediler. ABD'de ise 1892 yılının

Nisan ayında, Paris'ten dönen Henry Barbey'-

in, orada öğrendiği oyunu arkadaşlarına öğretmesi

üzerine, hızlı bir salgın başladı ve oyun

bütün ülkeye yayıldı.

OKŞIN BRİÇ

Briçin bu dalının ilk kez, 1902 yılında ıssız bir

istasyonda uzun süre kalmak.zorunda kalan

üç İngiliz-Hint tarafından oynandığı kabul

edilir. Söz konusu üç kişi, dördüncü bulamadıkları

için briç oyununa bu şekilde bir biçim

vermişler ve böylece okşın briç (Türkiye'de genellikle

oşkin adıyla bilinir) ortaya çıkmıştır.

Oyunla yazılı ilk yazılı metin, 16 Ocak 1903

günlü "The Times" gazetesinde yayınlanmıştır.

Söz konusu yazı bir mektuptu ve Hindistan'dan

yeni dönen Oswald Crawford

tarafından kaleme alınmıştı. Ertesi yıl Hindistan'ın

Allahabad kentinde John Doe, "Auc-

42

tion Bridge" adıyla bu konudaki ilk kitabı

yayınladı.

KONTRAT BRİÇ

Bu oyun ilk kez 1912 yılında Poona'da,

"Saac" adı altında dört kişi tarafından oynandı.

İlk kuralları ise 15 Temmuz 1914'te Hindistan'da

yayınlanan "Times of India"

gazetesinde Sir Hugh Clayton tarafından yayınlandı.

Kontrat Briç, Amerika'da ise daha farklı

bir biçimde ortaya çıktı. 1925 yılında, dönemin

ünlü milyonerlerinden Harold S. Vanderbilt,

o yılın Mayıs ayında Los Angeles ile

Havana arasında seyreden bir buharlı gemide,

Plafond denilen Fransız oyununu öğrendi.

Daha sonra bu oyunun kurallarında, kendisine

göre bazı değişiklikler yaptı ve Kontrat

Briç adıyla ABD'de lanse edildi.

ULUSLARARASI İLK BRİÇ

MÜSABAKASI

Uluslararası nitelikte ilk briç karşılaşması, 15

Eylül 1930'da Londra'da, İngiliz ve ABD takımları

arasında yapıldı. İngiliz takımının

kaptanı. Tümgeneral Walter Buller'dı. Amerikan

takımının kaptanlığını ise Ely Culbertson

yapıyordu. Karşılaşmayı ABD, 4 bin 845

puanla kazandı.